W jaki sposób Ignacy Krasicki dopomógł swą "Monachomachią" w działalności Komisji Edukacji Narodowej? Określ rodowód i cechy gatunkowe poematu heroikomicznego

Autorem opracowania jest: Piotr Kostrzewski.

Powstała w 1773 roku Komisja Edukacji Narodowej była pierwszą na świecie instytucją, mającą cechy współczesnego ministerstwa edukacji. Była odpowiedzią oświeceniowych reformatorów Rzeczpospolitej na opłakany stan państwa, za który winili oni szczególnie zacofanie jego mieszkańców. Pewną rolę w działalności Komisji odegrał Ignacy Krasicki, publikując swoją Monachomachię. Na czym polegała ta rola i jakie są cechy gatunkowe poematu heroikomicznego, zostało wytłumaczone poniżej.

Monachomachia należy do gatunku określanego mianem poematu heroikomicznego. Mimo iż podwaliny pod niego położone zostały już w starożytnej Grecji, swój rozkwit przeżył on w dobie Oświecenia. Jak sama nazwa wskazuje, jest to prześmiewcze ujęcie poematu heroicznego, gdzie cechy stylu wysokiego opisują wydarzenia trywialne. Komizm gatunku polega właśnie na dysonansie między stylem a tematyką. Oprócz tego poemat heroikomiczny charakteryzują typowe dla jego protoplasty - eposu heroicznego:

  • Apostrofa - odwołanie do Boga lub bogów, czasami innego ważnego patrona
  • Porównania homeryckie - rozbudowane, niezwykle kunsztowne opisy. W poemacie heroikomicznym ich patos wywołuje śmiech, gdy zdamy sobie sprawę jak komiczne postaci opisują
  • Sceny walki - w eposie heroicznym były to epickie pojedynki lub bitwy, tutaj często przedstawione jako zabawne bijatyki z błahego powodu ale kunsztownie opisane
  • Bohater zbiorowy - W Monachomachii są to mnisi, w Myszeidzie myszy itp.
  • Dwa plany wydarzeń - Poemat heroiczny opisuje interwencje bogów w świat ludzi, poemat heroikomiczny zaś sił nadprzyrodzonych w ich błahe porachunki

Już na przykładzie cech poematu heroikomicznego widać jego niezwykły potencjał satyryczny. W przypadku Monachomachii właśnie kąśliwy komentarz dopomógł Komisji Edukacji Narodowej. Przed jej powstaniem edukacją w Polsce i Europie zajmował się zakon jezuitów. O ile początkowo stanowili prężny ośrodek intelektualny, o tyle w Oświeceniu popadli w całkowite uwstecznienie.

Po kasacji zakonu w 1773 r. Komisja przejęła jego dobra, zajmując miejsce czołowej siły edukującej w Polsce. Mimo to szlachta przywiązana była do dawnego obyczaju, a wielu nauczycieli pochodziło z kręgów dawnych szkół jezuickich. Powodowało to nieprzychylne nastawienie do reform Komisji. Krasicki, ukazując braki intelektualne mnichów, ich próżniacze życie i zatracenie dyscypliny dał reformatorom argument za swoimi działaniami. Nie była to przy tym czcza propaganda, Krasicki był już wtedy biskupem warmińskim i doskonale rozumiał, co dzieje się w niektórych klasztorach.

Jak więc widać, poemat heroikomiczny to nie tylko parodia eposu heroicznego. Gatunek może stanowić kąśliwą satyrę, której ostrze niekiedy dopomaga zmienić świat na lepsze.


Przeczytaj także: Elementy komizmu i satyry w sposobie ukazywania rzeczywistości przez pisarzy polskiego Oświecenia

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.