Wydana w roku 1797 powieść Tadeusza Konwickiego zatytułowana „Mała apokalipsa” opowiada historię pisarza, który został poproszony przez innych literatów o poświęcenie się w ramach protestu. Miał on dokonać samospalenia. Powieść przedstawia więc rozterki wewnętrzne narratora, który stoi w obliczu wyjątkowo trudnej sytuacji. Odbywa on także wędrówkę po Warszawie czasów PRL-u i tym samym ukazuje czytelnikowi ponurą rzeczywistość tamtych czasów. Konwicki zawarł w swoim utworze wiele motywów literackich, dzięki którym opisał on świat przedstawiony powieści.
Najważniejszym motywem całego utworu, wokół którego obraca się cała historia głównego bohatera, jest samobójstwo, a dokładniej rzecz ujmując - samospalenie na wiecu partii, w czasie przyłączenia Polski do Związku Radzieckiego.
O dokonanie tego szokującego czynu proszą narratora jego koledzy ze związku literatów. Uważają oni bowiem, że taka ofiara przyciągnie uwagę innych państw i zainteresuje je losami zniewolonej przez reżim Polski. Przez cały czas trwania akcji powieści bohater nie jest w stanie się zdecydować, czy powinien dokonać samospalenia, czy też nie. Zakończenie utworu pozostaje otwarte - Konwicki nie mówi czytelnikowi wprost, jaką decyzję podjął narrator.
W „Małej apokalipsie” pojawia się także motyw władzy, oparty o przedstawienie faktycznie istniejących reżimowych władz, które kontrolowały Polskę w ubiegłym wieku. PRL charakteryzował się tym, że rząd nie przejmował się dobrem obywateli, tylko realizował plany i założenia płynące ze Związku Radzieckiego.
Konwicki opisuje władzę okrutną i zakłamaną, kreującą fałszywą rzeczywistość przy pomocy ordynarnej propagandy. Powieść zawiera więc celną krytykę rządów oraz ukazuje, do jakich rozpaczliwych czynów popychała ona ludzi. Bohater ma bowiem dokonać samospalenia właśnie w ramach protestu wobec rządzących, jest to wołanie o pomoc dla społeczeństwa. Z drugiej strony Konwicki krytykuje także mechanizmy działania opozycji oraz jej bezradność.
Konwicki zawarł w „Małej apokalipsie” także motyw literatury i pisarza. Główny bohater, a zarazem narrator, jest twórcą powieści i znajomym wielu literatów. Motyw ten prezentuje przede wszystkim wątek niemocy twórczej i bezsilności. Bohater od dawna nie wydał już żadnej nowej książki, nie ma także pomysłów na kolejne powieści. Literatura staje się także w tej rzeczywistości narzędziem walki z władzą i propagandą oraz świadectwem tego, co działo się w tamtych czasach.
Przy pomocy motywu wędrówki Konwicki ukazuje w „Małej apokalipsie” rzeczywistość ówczesnej Warszawy - ponurej i szarej, z ogromną bryłą Pałacu Kultury, górującą nad miastem. W trakcie wędrówki tej główny bohater zastanawia się także nad popełnieniem samobójstwa w akcie samospalenia. Wędrówka narratora ma więc nie tylko wymiar fizyczny, ale także i duchowy. Pomaga mu uporządkować swoje odczucia, a czytelnika wprowadza w świat przedstawiony, pełen absurdów oraz okrucieństwa.
W „Małej apokalipsie” istotny jest także motyw wszechobecnej propagandy, przed którą nie ucieknie żaden obywatel. Propaganda jest dla władzy użytecznym narzędziem, przy pomocy którego dowolnie kształtuje ona rzeczywistość, nawet jeśli faktycznie wygląda ona inaczej. Propaganda rozdziela także świat przedstawiony na dwie płaszczyzny. Jeden z nich jest fałszywy, pełen szczęścia i dostatku, stworzony przez władzę. Drugi natomiast jest prawdziwy, szary, beznadziejny, w którym obywatel rozważa samobójstwo w ramach próby uratowania całego społeczeństwa.
Motywem, który kształtuje życie głównego bohatera, jest samotność. Dotyka go ona w wielu aspektach jego codzienności. Mieszka on sam, tworzy sam, nie jest zwolennikiem władzy, ale także nie popiera metod działania opozycji, co skazuje go na egzystencję pomiędzy nimi. Swoją decyzję o samospaleniu także musi podjąć sam - nikt nie jest w stanie mu pomóc oraz zdjąć z niego ciężaru odpowiedzialności za to. W ostatnich scenach powieści bohater znajduje się wśród ludzi, ale nikt tak naprawdę nie rozumie jego sytuacji ani jego cierpienia, więc do samego końca pozostaje on osobą samotną.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.