Chociaż coraz więcej ludzi żyje w zurbanizowanym środowisku, przyroda nadal pozostaje dla nas bardzo ważna. Przez całą swoją historię obcujemy z nią i pozostajemy w stałym kontakcie. Jej rola pozostaje nie do przecenienia. Została przy tym wielokrotnie podkreślona poprzez religię, inspiracje naukowe i rozliczne dzieła literatury. Aby dobrze zrozumieć rolę przyrody w życiu ludzi, należy zaczerpnąć wiedzę właśnie z tych ostatnich. Stanowią one bowiem budulec naszej kultury, będącej wszak próbą ucieleśnienia wartości duchowych i intelektualnych. W ramach poniższej rozprawki zostaną do tego celu wykorzystane dwa ważne dla polskiej literatury dzieła. Pierwszym będą „Chłopi” Stanisława Reymonta. Drugi to fraszka „Na lipę” samego ojca polskiej literatury Jana Kochanowskiego.
Stanisław Reymont, pisząc „Chłopów”, nadał tytułowym bohaterom naturalistyczny wydźwięk. Oddając ich egzystencję ze wszystkimi szczegółami, autor podkreślił skorelowanie rytmu życia gromady wiejskiej ze świętami chrześcijańskimi i naturalnym biegiem przyrody. Jest to rzecz jasna całkowicie zrozumiałe, ponieważ żyjący z pracy na roli chłopi musieli koniec końców podlegać nieubłaganym zasadom przyrody. Nawet podział powieści na tomy nawiązuje do kolejnych pór roku. Obserwujemy więc mieszkańców wsi przy kolejnych pracach wykonywanych zgodnie z cyklem zasiewów i zbiorów. Każda ludzka działalność skorelowana jest z tą odwieczną siłą.
Człowiek sam w sobie również podlega zmianie, niczym przyroda. Mieszkańcy wsi godzą się z rytmem życia, gdzie przychodzi czas narodzin, ale również śmierci. Można dopatrzeć się nawet więcej, bowiem Reymont w swojej obserwacji zauważa wszelkie przejawy biologicznych zachowań ludzi ze wsi. Szczególnie wyróżnia się tutaj Jagna, będąca niejako uosobieniem sił płodności i zwierzęcego pierwiastka ludzkiego bytu.
Przyroda jest więc w „Chłopach” nie tylko karmicielką czy potężną siłą otaczającą człowieka. Ona niejako wtłoczona zostaje w krąg życia, pozostaje elementem większej całości. Tę relację najdobitniej ukazuje scena śmierci starego Boryny — mająca symboliczne znaczenie. Człowiek, który całe życie żył z ziemi, gromadził ją i kochał, ostatecznie umiera, zasiewając ją. To niczym klamra kompozycyjna egzystencji chłopa, który dawał i brał z roli. Przyroda nadaje tej egzystencji rytm, podtrzymuje ją oraz wyznacza kres.
Choć Jan Kochanowski również potrafił zagłębić się w filozoficzne dociekania nad losem człowieka, czasami pewne rzeczy ukazywał prosto. Tak jest w przypadku fraszki „Na lipę” (Księgi wtóre). Krótki utwór ojca polskiej poezji chwali rozliczne przymioty tytułowego drzewa. Stanowi zarazem spostrzeżenie, że przyroda jest dobrem samym w sobie. Wielu bowiem postrzega ją jako źródło surowców, co nie jest błędne, ale mocno ograniczone.
Kochanowski tymczasem wybiera na temat drzewo niedające owoców, które porównuje jednak do boskich roślin z ogrodu Hesperyd. Lipa przynosi bowiem chłód pośród upalnego dnia. Daje tym samym możliwość spoczynku, tak istotnego podczas ciężkich prac polowych. Dla spragnionego inspiracji lipa może uraczyć śpiewem ptaków, gnieżdżących się pośród jej gałęzi. Kochanowski dostrzega więc w przyrodzie wartość intelektualną, element kulturotwórczy.
Ostatecznie podkreśla również mało oczywisty element materialny — miód lipowy. Choć w czasach poety ten słodki nektar miał duże znaczenie, dla wielu jego połączenie z lipą mogło nie być oczywiste. Tymczasem pszczoły muszą z czegoś brać nektar. Możemy przez to sądzić, że Kochanowski jako jeden z pierwszych polskich intelektualistów zauważył systemowy charakter przyrody, będącej w istocie siecią połączeń między różnymi elementami. Człowiek również jest jej częścią, o ile tylko doceni płynące z tego korzyści.
Przyroda to trwały element naszej rzeczywistości. Przez niezliczone pokolenia stanowiła jedyne miejsce naszego bytowania. Nawet teraz, pomimo rozwoju nauki, nadal musimy liczyć się z jej nieubłaganymi prawami. To ich rytm decyduje o wielu aspektach naszego życia, a nawet nim samym. Oprócz jedzenia i surowców czerpiemy też z przyrody wartości wyższe, duchowe. Stanowi ona inspiracje, czego dowodem są nawet dwa powyższe teksty. Dlatego powinniśmy szanować przyrodę i starać się ją lepiej zrozumieć. Ona bowiem poradzi sobie bez nas. My bez niej już nie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.