Literatura często porusza motyw nieszczęścia danej zbiorowości lub jednostki, opisuje jego źródła oraz przebieg. Często opisywany jest także konflikt między jednostką a zbiorowością właśnie, ponieważ ich interesy wykluczają się wzajemnie. Autorzy rozstrzygają wówczas w swoich dziełach, kto ma wyjść cało z tego konfliktu, a kto musi poświęcić własne szczęście. W podobnej sytuacji postawieni są bohaterowie „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego. Jest ona także pierwszym polskim nowożytnym dramatem i jej premiera miała miejsce w roku 1578, w czasie uroczystości weselnych Jana Zamoyskiego i Krystyny Radziwiłłówny. Kochanowski w swojej sztuce przedstawił tragedię jednostki i zbiorowości, które wzajemnie wynikają z siebie. Podobny konflikt występuje w powieści „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego.
Tragiczny los jednostki przedstawiony jest przez poetę na podstawie historii Heleny Trojańskiej. Była ona królową Sparty, żoną Menelaosa, do czasu porwania jej przez Parysa, trojańskiego królewicza. Parys postanowił bowiem zdobyć najpiękniejszą kobietę na ziemi, w czym pomogła mu bogini Afrodyta, wdzięczna za wskazanie jej jako najpiękniejszej spośród bogiń greckich. To właśnie przez to porwanie wybuchła wojna trojańska, przeddzień wybuchu której opisuje w swojej tragedii Kochanowski.
Helena jest w utworze postacią praktycznie bez prawa głosu. Jej los został przypieczętowany przez Parysa i Afrodytę bez jej wiedzy, nie miała ona wpływu na ich postanowienia. Została następnie uprowadzona do obcego kraju, wyrwana ze swojego miasta i małżeństwa. Następnie zaś w Troi o jej losie decydowali wysoko postawieni mężczyźni, nikt nie pytał jej, gdzie chce pozostać, gdzie jest szczęśliwa czy czego sobie życzy. Stała się przedmiotem sporu na podobieństwo przedmiotu skradzionego właścicielowi, nie zaś żywej osoby. Jej tragedia była wręcz namacalna - Helena straciła prawo do decydowania o sobie, mogła jedynie bezsilnie czekać, co inni postanowią w związku z jej losem.
Historia wojny trojańskiej jest więc także historią przemocy wobec kobiety, której odebrano wszystko - dom, pokój, bezpieczeństwo i męża. Została sama, uwięziona w obcym kraju, daleko od bliskich i bez możliwości powrotu do rodzinnego miasta. Uwikłana została także w relację z nieznanym jej Parysem, a w tle gromadziły się chmury wojny, która ostatecznie potrwać miała wiele lat i pochłonąć zbyt dużo niewinnych żyć. Helena na dodatek często oskarżana jest o wywołanie wojny trojańskiej, co wydaje się być ogromną niesprawiedliwością.
Oprócz dramatu jednostki, jaką jest Helena, Kochanowski opisał także tragiczny los zbiorowości - w dziele poety naród ginie przez zachciankę władcy. Parys swoim samolubnym czynem sprowadził na swój naród wojnę i doprowadził do jego upadku. Nie zważał on na życie swoich poddanych, liczyło się dla niego tylko zaspokojenie swojego kaprysu. Nieprzemyślana decyzja królewicza sprowadziła na Troję wojnę, która pochłonęła cały naród i sprawiła, że miasto to zniknęło z powierzchni ziemi. Tragiczny los Heleny łączy się więc z dramatem zbiorowości - stają się ofiarami decyzji Parysa, który sprowadził na wszystkich klęskę. Zbiorowa odpowiedzialność narodu oraz Heleny zdaje się być ogromną dziejową niesprawiedliwością, a beztroska i egoizm Parysa wzbudzają słuszny gniew oraz niechęć wobec jego postaci.
W utworze „Ludzie bezdomni” również następuje konflikt między jednostką a zbiorowością. Główny bohater, Tomasz Judym czuje się zobowiązany do pracy na rzecz ubogiej zbiorowości, która bez niego może nie mieć dostępu do rozwijającej się medycyny i do opieki lekarskiej. Judym jest także zakochany w Joasi - chciałby spędzić z nią życie, wie jednak, że małżeństwo wyklucza się z pracą na rzecz społeczeństwa. Judym jest więc jednostką w sytuacji tragicznej - musi wybrać pomiędzy osobistym szczęściem, a większym dobrem. Jeżeli bowiem zaniecha swojej darmowej lekarskiej opieki nad najuboższymi, to wie doskonale, że dla wielu spośród tych ludzi będzie to wyrokiem śmierci. Zbiorowość będzie więc dalej cierpieć z powodu chorób i nędzy. Dodatkowo Judym czuje, że ma wobec społeczeństwa dług do spłacenia, ponieważ sam wywodzi się właśnie z takiego ubogiego środowiska.
Żeromski nakreślił więc niemożliwy do rozwiązania konflikt między jednostką a zbiorowością i ich interesami, których nie da się pogodzić. Judym musi wybrać, czy jego osobiste szczęście jest ważniejsze od losów grupy ludzi, o których nie troszczy się nikt oprócz niego. Zbiorowość jest niewinna, potrzebuje kogoś takiego jak Judym i nie jest to jej winą, że musi on porzucić dla niej osobiste szczęście i marzenia.
Tragiczne losy jednostki i zbiorowości są więc często występującym motywem literackim. Twórcy często przedstawiają konflikt, jaki między nimi występuje ze względu na sprzeczne interesy. Czasami tragedia zbiorowości wynikać może z dramatu, jaki przeżywa jednostka i dzieje się to w wyniku podjętych przez nią decyzji. Tragiczne losy w literaturze często nie znajdują swojego pozytywnego rozwiązania i w efekcie cierpią wszyscy - zarówno jednostka, jak i zbiorowość.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.