Jednym z popularnych nurtów w literaturze średniowiecza były utwory hagiograficzne. Hagiografia to jeden z elementów piśmiennictwa religijnego, którego zadaniem jest opisywanie losów świętych oraz związanych z nimi legend i cudów, których dokonali oni w trakcie swojego żywota i po śmierci. Kompozycja takie dzieła składała się z opisu życia (vitae), cudów (miraculum) oraz męczeństwa (passio). Często przedstawiane w takich utworach były także dzieje kultu świętego oraz jego relikwii. Jednym z najważniejszych przykładów literatury hagiograficznej jest zbiór żywotów świętych, zatytułowany „Złota legenda” autorstwa Jakuba de Voragine, ale zalicza się także do nich jeden z najstarszych zabytków polskiego piśmiennictwa, jakim jest anonimowe dzieło „Legenda o świętym Aleksym”. Opisuje ono życie, działalność i śmierć tytułowego świętego Aleksego.
„Legenda o świętym Aleksym” zalicza się do literatury hagiograficznej z wielu powodów. Najprostszym i najważniejszym spośród nich jest fakt, że dzieło to opisuje życie świętego, który został uznany za takiego przez kościół. Dzieła hagiograficzne miały bowiem za zadanie utrwalać losy świętych i przekazywać te historie odbiorcom. „Legenda o świętym Aleksym” spełnia więc podstawowe założenie, jakim jest tematyka utworu hagiograficznego.
Utwór ten posiada także charakterystyczną dla tego typu dzieł kompozycję trójdzielną. Oznacza to, że w tekście o Aleksym wyodrębnić można prolog, w skład którego wchodzi inwokacja do Boga oraz opis cudów, które towarzyszyły narodzinom Aleksego. Rodzice świętego bowiem długo starali się o dziecko, aż narodził się ich syn Aleksy, co było dla nich prawdziwym cudem. Uznaje się, że jego rodzice wyprosili narodziny dziecka u Boga swoimi gorliwymi modlitwami. Druga część utworu opisuje dzieje życia Aleksego i wszystko to, co spotkało go od narodzin aż do śmierci.
W opisie tym wyczytać można informacje, jakim cudownym człowiekiem był Aleksy, który rozdał swój majątek ubogim i wstąpił na drogę ascezy, na której pozostał do końca życia. Gdy zmarł, trzymając w rękach list, okazało się, że tylko jego żona może wyjąć mu go z rąk, co było kolejną cudowną okolicznością. Trzecia część legendy z kolei opisuje to, co działo się po śmierci Aleksego - rozpacz odczuwaną przez jego bliskich, pogrzeb oraz kolejne cudowne wydarzenia. Po śmierci świętego jego ciało zaczęło bowiem wydzielać przyjemny zapach mirry, a każdy chory, który go dotknął, zostawał uzdrowiony.
„Legenda o świętym Aleksym” spełnia także inne warunki dzieła hagiograficznego. Tekst łączy bowiem w sobie elementy historii z legendą oraz prawd religijnych. Jest to forma przystosowana do swojego odbiorcy, jakim był średniowieczny, prosty człowiek, często niepiśmienny, który tego typu opowieści najczęściej poznawał w formie ustnej. Legenda jest więc łatwa w przekazie.
„Legenda o świętym Aleksym” jest więc przykładem średniowiecznej literatury hagiograficznej z wielu powodów. Utwór spełnia założenia dotyczące między innymi tematyki i kompozycji, jakimi cechowały się dzieła tego nurtu. Tekst ten łączy także w sobie prawdy religijne z elementami legendy czy przekazów historycznych dotyczących postaci świętego Aleksego. Dzieło jest także dostosowane do swojego odbiorcy i miało ono na celu edukację prostego człowieka żyjącego w czasach średniowiecza i zapoznanie go z cudami wiary chrześcijańskiej.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.