Ludzkość od zawsze ceniła sobie kreacje bohaterów wyjątkowych i jedynych w swoim rodzaju. Słabość do tego typu postaci zdradzano już od czasów starożytnych. Twórcy kreowali postaci herosów, wybitnych jednostek poświęcających się dla innych, postaci wybranych przez bogów do niezwykłych czynów, czy innych bohaterów wyróżniających się na tle społeczeństwa. Początkowo kreacje te często odnosiły się do cech boskich pojawiających się wśród ludzi, ale z czasem wyróżniać zaczęto bohaterów o niezwykłych talentach, osobowości czy umiejętnościach. Przykładem kreacji człowieka nieprzeciętnego jest dramat „Dziady” Adama Mickiewicza, natomiast refleksją na temat jednostki wybitnej w społeczeństwie określić można powieść „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego.
W „Dziadach” kreacją człowieka niezwykłego jest postać głównego bohatera - Gustawa/Konrada. Jest on typowym bohaterem romantycznym, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Opisywany jest przez autora jako jednostka wyjątkowa, wyróżniająca się na tle innych, nieprzeciętna. Jest on nie tylko niezwykle utalentowanym wieszczem, którego moc twórcza przerasta innych i którego dzieła wpływają na ludzkie umysły.
Konrad jest także bojownikiem o wolność narodu i niepodległość ojczyzny, a na swoje barki bierze odpowiedzialność za cały naród i jego zbawienie. W związku ze swoim niezwykłym charakterem i talentami Konrad ma być osobą, która uratuje kraj od cierpienia, poświęci się dla jego dobra. To on jest zbawicielem, Mesjaszem, na którego czeka w mękach Polska. Jego nadejście zostało zapowiedziane.
Konrad uważa się za kogoś równego praktycznie Stwórcy - uważa on, że ma podobne moce, dzięki którym może kreować swoje nieśmiertelne pieśni. Ze względu na swoją wyjątkową pozycją, Konrad zaczyna buntować się przeciwko Bogu, rzucać w jego stronę oskarżenia i domagać się odpowiedzi na pytanie, dlaczego Stwórca pozwolił, by jego ojczyznę spotkał tak okrutny los. Ostatecznie posuwa się niemal do bluźnierstwa, które prawie gubi jego nieśmiertelną duszę.
Ze względu na jego butną naturę, o duszę Konrada toczy się nieustanna walka między aniołami a szatanami, które próbują przeciągnąć ją na swoją stronę. Konrad nosi na sobie ślady swoich śmiałych czynów - jego czoło zdobi rana, która pojawiła się w wyniku bluźnierstwa. Konrad jest więc typowym bohaterem romantycznym, co zawiera w sobie założenie, że jest on człowiekiem niezwykłym, przeznaczonym do większych spraw. Jego wyjątkowość objawia się w talentach, w niepokornej naturze i w przekonaniu o własnej wyjątkowości. Konrad został wykreowany w ten sposób, ponieważ w epoce romantyzmu panowało przekonanie, że tylko taka postać jest w stanie uratować naród, pokonać zło i wziąć na siebie ogromną odpowiedzialność, jaką jest zbawienie wszystkich rodaków.
Innym przykładem jednostki kreowanej na wybitną i za taką się uważającą jest Rodion Raskolnikow z powieści Fiodora Dostojewskiego „Zbrodnia i kara”. Raskolnikow jest ubogim studentem, który ledwo wiążę koniec z końcem. Uważa się jednak za jednostkę lepszą od innych, wybitną, a co za tym idzie także uprzywilejowaną pod pewnymi względami. Raskolnikow uważa bowiem, że jako geniusz nie jest związany zwyczajnymi, ludzkimi prawami oraz ich moralnością. Ma więc absolutne prawo do popełniania takich czynów jak morderstwo lichwiarki i są one w jego przypadku usprawiedliwione.
Raskolnikow pisze nawet artykuł, w którym wyjaśnia wyższość jednych ludzi nad innymi. Jednostki wybitne - do których on się oczywiście zalicza - mają moralne prawo do kreowania nowej rzeczywistości, opartej na innych, lepszych zasadach. Tylko one są bowiem w stanie kształtować historię. Dlatego też osobom takim jak Napoleon wybacza się popełnione grzechy. Jednostka wybitna nie może być ograniczana przez zwykłe, ludzkie zasady, do wielkich rzeczy potrzeba bowiem wielkich czynów. Dlatego wolno wyjątkowym ludziom więcej niż przeciętnemu człowiekowi.
Raskolnikow testuje swoją teorię na własnej skórze i morduje lichwiarkę. Okazuje się jednak, że jego przekonanie o własnej wybitności i o moralnym przyzwoleniu nic mu nie daje i Raskolnikow cierpi z powodu ogromnych wyrzutów sumienia, powoli zamieniających się w paranoję. Jego teoria, że jako geniusz ma prawo być ponad prawem, upada w zderzeniu z rzeczywistością. Raskolnikow boleśnie przekonuje się o tym, że nawet ktoś genialny i niezwykły nie może samodzielne kreować prawa i moralności oraz że podlega takim samym zasadom, jak reszta zupełnie zwykłych ludzi na świecie.
W literaturze często więc można spotkać się z kreacją niezwykłych i nieprzeciętnych ludzi. Powstawały one od samego początku historii literatury. W „Dziadach” Adama Mickiewicza oraz w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego widać doskonale, że postaci takie przekonane są o własnej wyjątkowości i geniuszu oraz o tym, że nie obowiązują ich ludzkie prawa oraz moralność. W obu dziełach widać też, że mimo wszystko nieprzeciętni ludzie wciąż muszą się liczyć z zasadami, jakie panują w ich rzeczywistości. Nawet geniusz nie może bluźnić przeciwko Bogu lub uniknąć wyrzutów sumienia po morderstwie staruszki.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:24:02.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.