Tęsknota to uczucie, z którym ludzie radzą sobie na różny sposób. Niektórzy starają się z nim walczyć, a jeszcze inni biernie mu się poddają. Tęsknota za ojczyzną jest szczególnie trudna do przepracowania. Utrata najważniejszego miejsca na świecie wiąże się z niezwykłym bólem i cierpieniem. Na przełomie stuleci wielu polskich twórców doświadczyło tego uczucia. Swoimi przemyśleniami na temat tęsknoty podzielili się w swoich dziełach między innymi Cyprian Kamil Norwid w utworze „Moja piosnka [II]” oraz Antoni Słonimski w wierszu „Smutno mi, Boże”.
Oba liryki powstały w zupełnie różnych epokach, romantyzmie oraz dwudziestoleciu międzywojennym. Utwór Norwida napisany został w 1854 roku w Nowym Jorku. Poeta stworzył go gdy przebywał na emigracji. Został zmuszony do ucieczki z kraju ze względu na sytuację panującą w ojczyźnie po upadku powstania listopadowego. Z kolei wiersz Słonimskiego wszedł w skład wydanego w 1924 roku w Warszawie tomiku poezji „Droga na wschód”.
W przeciwieństwie do Norwida poeta swój utwór stworzył podczas pobytu w ojczyźnie. Paradoksalnie pomimo fizycznej bliskości czuł się wyobcowany, odrzucony i samotny. Jego utwór, „Smutno mi, Boże”, stanowi bardzo wyraźną aluzję literacką do utworu Juliusza Słowackiego pod tytułem „Hymn”. Słonimski wręcz parafrazuje utwór romantycznego wieszcza, używając bardzo podobnych zabiegów i konstrukcji. Obydwa wiersze mają stroficzną budowę. Są przykładem liryki zwrotu do adresata, a podmiot liryczny zwraca się w nich bezpośrednio do samego Boga.
Zarówno Cyprian Kamil Norwid, jak i Antoni Słonimski, podejmują w swoich dziełach temat tęsknoty za ojczyzną. Oba utwory są do siebie bardzo podobne, nie tylko pod względem treści, ale i budowy. Osoby mówiące, które można utożsamiać z autorami wierszy, stylizują swoje wypowiedzi na modlitwę skierowaną wprost do Boga. Każdą strofę kończą apostrofą, wskazującą wyraźnie odbiorcę ich słów. Wielokrotnie zwracają się do Stwórcy, podkreślając w ten sposób swoje cierpienie. Nie czują się dobrze w obecnej sytuacji Przyjmują rolę emigrantów, którzy wspominają utraconą ojczyznę. Bardzo za nią tęsknią, a ich tęsknota przybiera formę poetyckiego wyznania. Mimo iż obydwa dzieła powstały w zupełnie różnych epokach, odwołują się one do romantycznego toposu poety wygnańca.
Z dala od kraju, zarówno fizycznie, u Norwida, jak i psychicznie – u Słonimskiego, osoby mówiące jawią się jako jednostki niezrozumiane przez innych ludzi. Czują, że nikt już o nich nie pamięta, że nie wspomina o nich z tęsknotą. Obawiają się, że wszyscy o nich zapomnieli, a jeśli nawet pamiętają, nie są to wcale pozytywne uczucia, lecz obojętność. Poeci jednak nie są w stanie wymazać z pamięci ukochanych osób. Nie potrafią ich zapomnieć. Najbliżsi i najdrożsi ludzie także są częścią ojczyzny, zdecydowanie o wiele ważniejszą od materialnych budowli czy piękna okolicznej przyrody.
Mimo licznych podobieństw, pomiędzy wierszami pojawia się także wiele różnic. Autorzy tekstów podchodzą do formy swojej tęsknoty w zupełnie odmienny sposób. Norwid jawi się jako wygnaniec z państwa. Został zmuszony przez sytuację do tego, aby fizycznie opuścić ukochane miejsce. Wie, że nie może do niego powrócić, dlatego daje upust swoim uczuciom poprzez wspominanie tego, co najbardziej ukochał w swoim kraju. Wspomina przepiękne tradycje oraz chrześcijańską mentalność Polaków. Zachwyca się szczerością rodaków, ich umiłowaniem wiary oraz prawdy. Widzi swoją ojczyznę jako najcudowniejsze miejsce na ziemi, wręcz arkadię, w której troski i problemy ustępują błogim uczuciom„bez-tęsknoty” i „bez-myślenia”. W ojczyźnie wszystko jest proste i przejrzyste, takie, jak być powinno. Nie ma tu zakłamania ani hipokryzji. Romantyczny poeta czuje ogromny żal spowodowany stratą tego wszystkiego, czego mógł doświadczyć w swoim kraju. W jego wyznaniu dominuje żal i smutek. Jest ono przepełnione goryczą, której nie można ukoić w żaden sposób.
Słonimski z kolei ucieka z kraju z własnej woli. Jego emigracja jest nie tyle fizyczna, co bardziej duchowa, psychiczna. Poeta uciekł z ojczyzny dlatego, że czuł się w niej obco, jednak poza jej granicami uczucie to jedynie nabiera swojej mocy. Artysta tęskni za Polską, która była kiedyś. Cierpi z powodu jej utraty. Zmiany, które w niej zaszły, okazały się bardzo negatywne. Słonimski z bólem wspomina, że pośród rodaków czuje się niezrozumiany i niedoceniany. Wie, że po swoim powrocie nikt się nim nie przejmie.
W utworze, oprócz podzielenia się żalem i bólem, poeta bardzo dosadnie krytykuje wady Polaków oraz całej obecnej ojczyzny. Zarzuca im przede wszystkim obojętność, która w swych skutkach potrafi być bardzo destrukcyjna. Z drugiej strony poeta nie potrafi jednak w całości wyzbyć się pamięci o ojczystym kraju. Wciąż czuje się Polakiem, nawet jeśli cieleśnie bądź duchowo przebywa na obczyźnie. W jego wierszu obecny jest smutek, jednak pojawia się także nieobecna u Norwida nienawiść. Utwór ma bardzo mocny wydźwięk emocjonalny.
W obu wierszach poeci w podobny sposób formują swoje wyznanie, które przepełnione jest smutkiem i nostalgią. Kierują je wprost do Boga. Podkreślają swoją tęsknotę za najbliższymi, których najbardziej brakuje im poza granicami ukochanego kraju. Twórcy podchodzą jednak do swoich uczuć na zupełnie różnych płaszczyznach. Norwid rozpamiętuje tylko to, co było w ojczyźnie najpiękniejsze. Okazuje się wygnańcem, który nie może fizycznie powrócić do ukochanej Polski. Cierpi, ponieważ jego los jest tragiczny. Słonimski skupia się jednak na wymienieniu tego, co jednak nie było dobre. Tłumaczy powód swojej tęsknoty, ale i emigracji. Wybrał ucieczkę z własnej woli, stając się niejako uciekinierem. Również nie może pochodzić się z utratą ojczyzny, choć wyraża to w inny sposób. Oba utwory utrzymane są w bardzo smutnym, pesymistycznym tonie. Przedstawiają odmienne perspektywy spojrzenia na ojczyznę, które łączy jednak przytłaczające uczucie tęsknoty.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.