Konflikt między ciałem a duszą to temat wielokrotnie poruszany we wszelakich dziełach literackich. Dwie zupełnie odmienne wartości symbolizują zazwyczaj dwa skrajne podejścia do jednego problemu. Dotyczyć mogą one zupełnie różnych pojęć czy tematów, między innymi miłości. Jej postrzeganie różni się w zależności od tego, czy jest to miłość cielesna, czy duchowa. Konflikt ten przedstawili w swoich utworach między innymi Mikołaj Sęp-Szarzyński w utworze „Sonet V [O nietrwałej miłości rzeczy świata tego]” oraz Bolesław Leśmian w wierszu „Rozmowa”.
Oba dzieła powstały w zupełnie różnych epokach, pograniczu renesansu i baroku oraz w dwudziestoleciu międzywojennym. Utwór Sępa-Szarzyńskiego opublikowany został w wydanym w 1601 roku, już po śmierci autora, zbiorze pod tytułem „Mikołaja Sępa Szarzyńskiego rytmy, albo wiersze polskie”, obejmującego cały dorobek artystyczny poety. Dzieło to stanowi przykład tradycyjnego sonetu francuskiego. Z kolei wiersz Leśmiana opublikowany został w 1920 roku w tomiku poezji pod tytułem „Łąka”. Jego budowa jest stychiczna, a zarazem, ze względu na rymy krzyżowe, bardzo rytmiczna. W obu lirykach osoba mówiąca snuje refleksje na temat miłości w sposób opisowy: skupia się na rozwinięciu problemu, a nie wyrażeniu swojej opinii.
Zarówno Mikołaj Sęp-Szarzyński, jak i Bolesław Leśmian w podobny sposób przestawiają w swoich tekstach wyraźny podział na miłość cielesną i miłość duchową, jednak w obu utworach zdecydowanie dominuje podejście ciała. Jest ono o wiele bardziej przyziemne, skupia się na miłowaniu piękna świata oraz wartości doczesnych. Fizyczne pojęcie przeważa nad każdym aspektem. Łatwiej zaspokoić jego pragnienia. W „Sonecie V” poeta wymienia liczne bogactwa materialne oraz wartości, które wzbudzają w człowieku pozytywne odczucia. Choć jest to rozkosz tylko chwilowa, powierzchowna, to mimo wszystko i tak góruje ona nad potrzebami duchowymi.
Z kolei w wierszu „Rozmowa” Bolesław Leśmian przedstawia oba podejścia jako spersonifikowane postaci. Ciało wyraźnie dominuje nad uległą duszą, rozkazując jej, co ma czynić i jak postępować, aby ono było zadowolone. Nie dopuszcza jej do słowa, sprawiając, że staje się w pełni podatna na jego wpływy. Obaj poeci podkreślają w ten sposób słabość ludzkiej duszy względem fizycznych pokus. Mimo z pozoru silnej woli człowiek i tak ulega pragnieniom cielesnym, które często niosą ze sobą grzech i zgubę.
Sposób przedstawienia samego uczucia, jakim jest prawdziwa miłość, jest jednak zgoła różny. Mikołaj Sęp-Szarzyński wyraźnie zaznacza, że jest ono niezwykle trudne i wymagające ze względu na liczne przeszkody. Według poety człowiek bardzo często postrzega wartości materialne w taki sposób, że wydają mu się one o wiele piękniejsze, niż są w rzeczywistości. Idealizuje je, niekiedy nawet nieświadomie. Podejście to całkowicie zaburza obraz realnego świata, odwracając uwagę od tego, co naprawdę jest warte i godne miłowania – od relacji z Bogiem.
Autor sonetu podkreśla, że ludzie powinni dążyć do osiągnięcia miłości duchowej. Tylko ona jest w stanie zapewnić im większe szczęście. Zauważa, że choć bogactwo czy piękny wygląd są bardzo cenione, tak naprawdę bardzo szybko przemijają, nie pozostawiając po sobie żadnego śladu. Ziemskie wartości są ulotne, nie niosą ze sobą prawdziwego spełnienia. Człowiek powinien dążyć do przezwyciężenia grzechu i zmiany swojego nastawienia, aby w ten sposób znaleźć cel i sens uczucia miłości.
Bolesław Leśmian ukazuje jednak cielesną miłość w sposób bardziej pozytywny. Utwór stylizuje na rozmowę, jednak bardziej przypomina ona monolog ciała, które uspokaja zaniepokojoną duszę. Bohater liryczny wymienia liczne ziemskie dobrodziejstwa, które wzbudzają w człowieku miłość. Mówi o nich z wielką radością, podkreślając, jak bardzo są dla niego ważne. To właśnie w pięknie przyrody, którą miłuje, człowiek odnajduje Boga. Jednoczy się z nim poprzez uwielbienie dzieła stworzenia, budując tym samym niezwykłą relację z Jego Osobą.
Poeta sugeruje, iż duchowa miłość jest bardziej ograniczona. Spersonifikowane ciało zauważa, że dusza podchodzi do życia w sposób bardzo przygnębiający. Zupełnie z niego nie korzysta, chce ograniczać pozytywne odczucia i do wiary podchodzi wręcz ze smutkiem. Bohater liryczny stara się odmienić tę sytuację swoim pozytywnym nastawieniem. Cieszy się z życia, wychwala jego piękno i w nim odnajduje miłość i spełnienie.
W obu utworach poeci w podobny sposób przedstawiają dominację ciała nad duszą i przywiązanie do ziemskich bogactw. Zupełnie inaczej wypowiadają się jednak o samej miłości cielesnej. W „Sonecie V [O nietrwałej miłości rzeczy świata tego]” autor podkreśla, że ważniejsza jest miłość duchowa. Trzeba o nią dbać i opierać się pokusom, bo tylko w ten sposób człowiek może osiągnąć prawdziwe szczęście – relację z Bogiem. Dzieło ma dość smutny, pesymistyczny wydźwięk. Uświadamia, że dążenie do prawdziwej miłości jest niezwykle trudne.
Z kolei w wierszu „Rozmowa” poeta przekonuje, że większą rolę odgrywa miłość cielesna. Nie utożsamia jej z uleganiem wpływom instynktów, a z umiłowaniem całego świata. Poprzez uwielbienie natury człowiek może znaleźć się bliżej Stwórcy. Utwór utrzymany jest w bardzo radosnym, optymistycznym tonie. Przypomina pochwalny hymn całego dzieła stworzenia, a tym samym również fizycznej natury człowieka.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.