Wisława Szymborska, fot: Jurek Holzer, TT News Agency / Alamy
Utwór Wisławy Szymborskiej „Portret kobiecy” został wydany w zbiorze „Wielka liczba” w 1976 roku. Przedstawia złożoną naturę kobiet. Poetka podejmuje się trudnego, a wręcz niemożliwego do wykonania, zadania - opisania ról, które kobiety pełnią w społeczeństwie w zwięzłej formie wiersza.
Spis treści
Autorka nie zastosowała podziału na strofy, utwór ma budowę stychiczną. Składa się z dwudziestu wersów o różnej liczbie sylab. Nie pojawiają się rymy.
Utwór należy do liryki pośredniej. Osoba mówiąca nie ujawnia swojej obecności. Podmiot liryczny opisuje kobietę, która jest pełna sprzeczności, ponieważ zawsze musi dostosowywać się do sytuacji oraz oczekiwań społeczeństwa.
Warstwa stylistyczna wiersza jest dosyć rozbudowana. Istotną rolę odgrywają antytezy, podkreślające złożoną naturę kobiet („zmieniać się, żeby tylko nic się nie zmieniło”, „to łatwe, niemożliwe, trudne, warte próby”, „urodzi mu czworo dzieci, żadnych dzieci, jedno”, „naiwna, ale najlepiej doradzi”, „słaba, ale udźwignie”, „nie wie, po co ta śrubka i zbuduje most”, „czy nie jest zmęczona, ależ nie, tylko trochę, bardzo, nic nie szkodzi”). Pojawiają się też wyliczenia („łatwe, niemożliwe, trudne, warte próby”, „tasak do mięsa, kompres i kieliszek czystej”), powtórzenia („czworo dzieci, żadnych dzieci”, „młoda, jak zwykle młoda, ciągle jeszcze młoda”), a także porównanie („śpi z nim jak pierwsza z brzegu”).
Podmiot liryczny opisuje kobietę, która wciąż musi się zmieniać, aby dostosować się do tego, czego aktualnie się od niej oczekuje. W zależności od sytuacji, ukazuje inne oblicza swojej skomplikowanej osobowości. Z utworu wyłania się pesymistyczny wizerunek kobiety, która istnieje wyłącznie dla mężczyzny.
Bohaterka liryczna nie może sama decydować o własnej przyszłości i realizować swoich ambicji. Na pierwszym miejscu znajdują się oczekiwania mężczyzny. Mąż nawet nie dostrzega, jak wiele wymaga od swojej żony. Kobieta musi zmieniać się płynnie i niedostrzegalnie. Mężczyzna ma wrażenie, że wciąż jest taka sama, ponieważ to daje mu poczucie stałości i bezpieczeństwa.
Podmiot liryczny skupia się na rolach, które kobieta odgrywa w społeczeństwie. Bohaterka liryczna traci własną tożsamość, aby spełniać oczekiwania innych ludzi. Rola żony jest dla niej najważniejsza. Z jednej strony, musi udawać naiwną istotę, zdolną wyłącznie do opieki nad dziećmi, ale z drugiej, udzielać mężowi rad, jeśli tego potrzebuje. Kobieta jest słaba, ale udźwignie każdy ciężar, gdy wymaga tego sytuacja. Pozostaje wiecznie młoda, ponieważ taką chce ją widzieć mąż.
Utwór ukazuje z pozoru sprzeczne cechy, które muszą posiadać współczesne kobiety. W przeszłości, były wyłącznie żonami i matkami. Obecnie, kobiety podejmują też pracę zawodową, bardzo często obejmując odpowiedzialne stanowiska. Muszą być opiekuńcze, ale też silne i zdecydowane. Mąż nie wymaga już od kobiety wyłącznie urodzenia dzieci i prowadzenia domu. Bohaterka liryczna musi też być niezależna, mieć własne pieniądze na swoje potrzeby. Podmiot liryczny rozwija portret kobiety, która początkowo wydawała się naiwna i zależna od męża.
W utworze pojawiają się liczne oksymorony, które oddają skomplikowaną naturę kobiet. Bohaterka liryczna może czytać dzieła Jaspersa, niemieckiego psychiatry i filozofa, ale też kobiece czasopisma. Z jednej strony ma szanować mężczyzn i ich wiedzę, a z drugiej, powinna im dorównywać. W życiu bohaterki lirycznej nie ma miejsca na odpoczynek. Musi ukrywać swoje zmęczenie, ponieważ wciąż czekają na nią nowe wyzwania. Nawet gdy jest jej trudno, powinna udawać, że „nic nie szkodzi”. Dzieci nie chcą widzieć smutnej, niezadowolonej z życia matki. Jej oczy bywają jednak pełne łez. Osoba mówiąca nawiązuje do stereotypu na temat płaczliwości kobiet.
Słowa podmiotu lirycznego można jednak zinterpretować również w bardziej optymistyczny sposób. Kobiety stają się coraz bardziej niezależne i mają możliwość wyboru. Ich los nie jest już wyznaczany przez rodziców. W dwóch ostatnich wersach, podmiot liryczny dokonuje parafrazy słów przysięgi małżeńskiej. Kobieta łączy rolę żony, matki i pracownicy, ponieważ tego chce. Kieruje się miłością do mężczyzny, dlatego chce spełniać jego oczekiwania. Nie robi tego z obowiązku, ale z miłości. Bohaterka liryczna może żyć inaczej, wyłamać się ze schematycznego myślenia na temat kobiecości. Kobieta może mieć czwórkę dzieci lub nigdy nie zostać matką, ale niczego jej to nie ujmuje. Zajmowanie się dziećmi i domem jest tak samo wartościowe, jak kariera pani inżynier. Kobieca natura jest w stanie godzić ze sobą sprzeczności. Bohaterka liryczna musi jednak pogodzić się z istniejącymi stereotypami. Świat się zmienia, ale ludzie wciąż są pełni uprzedzeń.
Podmiot liryczny nie jest w stanie stworzyć jasnego, spójnego wizerunku kobiety. Przez wieki, jej rolę sprowadzano do bycia oddaną żoną i wierną matką. Natura kobiet jest jednak bardziej skomplikowana. Rzeczywistość wyłamuje się ze schematów myślowych i społecznych konwenansów.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:34:22.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.