Wisława Szymborska, fot: Jurek Holzer, TT News Agency / Alamy
Utwór Wisławy Szymborskiej „Miniatura średniowieczna” został wydany w zbiorze „Wielka liczba” w 1976 roku. Przedstawia książęcy orszak, zmierzający do zamku. W tej wyidealizowanej wizji nie ma miejsca na biedę i cierpienie.
Spis treści
Wiersz składa się z dziesięciu nieregularnych strof. Zwrotki liczą od dwóch do ośmiu wersów. Liczba zgłosek w obrębie wersu również nie jest stała i wynosi od czterech do trzynastu sylab. Nie pojawiają się rymy.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Opisuje książęcy orszak, zmierzający do zamku. Nie jest jego częścią, przygląda się mu z dystansu. Podchodzi do średniowiecznego systemu feudalnego z dystansem. Zauważa, że na miniaturach z tej epoki brakuje przedstawicieli niższych stanów.
Warstwa stylistyczna utworu jest dosyć rozbudowana. Pojawiają się liczne epitety („najzieleńszym wzgórzu”, „najkonniejszym orszakiem”, „płaszczach najjedwabniejszych”, „xiężna pani cudnie młoda, młodziusieńka”, „paź najpacholętszy”, „przenajśmieszniejszym pyszczkiem”, „rumak gniady”, „stokrotki najprzydrożniejsze”, „najlazurowszym niebem”, „najsokolszego oka”, „realiźmie najfeudalniejszym”), neologizmy („najkonniejszym”, „najpacholętszy”, „przenajśmieszniejszym”, „najprzydrożniejsze”, „najżadniejszej”, „najlazurowszym”, „najfeudalniejszym”, „arcysamo”) oraz archaizmy („xiążę”, „xiężna”, „zasię”, „kmiecej”, „onże”, „moiściewy”, „jakoby”). Obecne są także zdrobnienia („młodziusieńka”, „pyszczkiem i ogonkiem”, „szubieniczki”) i porównania („kilka dwórek jak malowanie zaiste”, „wszystkie kopytkami jakoby muskając stokrotki najprzydrożniejsze”).
Poetka odwołuje się do sztuki średniowiecznej, która staje się punktem wyjścia do rozważań na temat niesprawiedliwości społecznej. Miniatura to najpopularniejsza forma malarska epoki. Jest to niewielka ilustracja, zdobiąca średniowieczne manuskrypty. Miniatury zazwyczaj przedstawiały scenki rodzajowe, czyli sytuacje z życia codziennego. Wiersz stanowi poetycki opis tego typu obrazu. Cechą charakterystyczną miniatur jest realizm. Poetka podważa jednak obiektywność malowanych w średniowieczu scenek. Podmiot liryczny opisuje konny orszak, zmierzający do zamku. Na jego czele znajdują się książę i księżna. Towarzyszą im dwórki, paziowie i rycerze. Scena jest wyidealizowana, na opisanym obrazku nie ma miejsca na najmniejszą skazę.
Osoba mówiąca wyolbrzymia doskonałość książęcego orszaku. Pojawiają się liczne przymiotniki w stopniu najwyższym („najzieleńszym wzgórzu”, „najkonniejszym orszakiem”, „płaszczach najjedwabniejszych”, „najpochlebniej niebrzuchaty”, „paź najpacholętszy”, „rumak gniady, to najgniadszy moiściewy”, „stokrotki najprzydrożniejsze”, „najlazurowszym niebem”, „najsokolszego oka”, „realiźmie najfeudalniejszym”). Na świecie nie ma piękniejszej, doskonalszej pary, niż książę i księżna. Są urodziwi, szczupli i młodzi, posiadają majątek oraz wysoką pozycję społeczną. Towarzyszący im dworzanie również są idealni. Dwórki są piękne, a paź ma na ramieniu najśmieszniejszą małpkę. Rycerze stanowią wzór męstwa i odwagi. Dosiadają imponujących rumaków, najsilniejszych i najdorodniejszych na świecie.
Orszak zmierza do okazałego zamku o siedmiu wieżach, z których każda jest najwyższa. W budynku również nie ma miejsca na niedoskonałości. Liczba siedem to symbol szczęścia i dobrobytu. Przedstawionemu orszakowi sprzyja również natura. Jest wiosna, rumaki muskają przydrożne stokrotki. Świat przedstawiony na miniaturze jest sielski i pozbawiony ciemnych stron. W utworze rysuje się wyidealizowany obraz średniowiecza, jako epoki dobrobytu i harmonii.
Podmiot liryczny sięga głębiej, nie daje się zwieść stronniczemu sposobowi przedstawiania świata, który stosowali autorzy miniatur. Posługuje się wiedzą historyczną na temat systemu feudalnego, obowiązującego w średniowiecznej Europie. Dzielił on społeczeństwo na cztery stany: duchowieństwo, rycerstwo, mieszczaństwo i chłopstwo. Miniatura przedstawia wyłącznie ideały epoki średniowiecza: władcę i rycerza. Książę jest przyszłym królem, namiestnikiem Boga na ziemi. Cechuje się męstwem i daje przykład swoim rycerzom. Rycerz musi przestrzegać honorowego kodeksu, wierzyć w Boga i dochowywać posłuszeństwa władcy.
Na miniaturze nie ma przedstawicieli stanów niższych: mieszczaństwa i chłopstwa. Ich codzienne życie jest dalekie od ideału, dlatego nie pasują do sielskiego obrazka. Podmiot liryczny nie dostrzega nawet najmniejszej „szubieniczki”. Autor miniatury nie przedstawia tortur i egzekucji, które były codziennością w epoce średniowiecza. Malarze ukazują społeczeństwo w zakłamany sposób. Ludzkie życie od zawsze jest pełne trudności i cierpienia. W średniowieczu żyło wiele osób ubogich, niepełnosprawnych i chorych. Wygodniej jest jednak ukrywać prawdę za szczęściem pary książęcej.
Osoba mówiąca staje w obronie biednych i pomijanych. Zauważa, że wszystko co dobre i piękne jest wyolbrzymiane. Brzydota i niedoskonałość są pomniejszane, a wręcz ukrywane. Ubodzy członkowie średniowiecznego społeczeństwa nie zostali ukazani nawet na dalszym planie. Autor miniatury stara się ukryć ich istnienie, aby nie zburzyli wizji szczęśliwego, dostatniego życia. Utwór ukazuje mechanizmy funkcjonowania cenzury. Wymazuje się wszystko, co jest niewygodne światopoglądowo.
Podmiot liryczny nie potrafi pogodzić się z zakłamywaniem rzeczywistości. Przedstawia książęcą parę w wyolbrzymiony sposób, zakrawający o groteskę. Bardzo prawdopodobne, że poetka odnosi się do socjalistycznej cenzury. Posługuje się mową ezopową, aby przekazać przesłanie utworu w zawoalowany sposób. Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej również nie zezwalała na publikację dzieł, ukazujących życie w kraju w negatywny sposób. Państwo miało przypominać socjalistyczny raj, krainę szczęścia i dostatku. Poetka sprzeciwia się pomijaniu ludzi chorych i nieszczęśliwych, którzy stanowią większą część społeczeństwa, niż elity.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:34:22.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.