Utwór Adama Mickiewicza „Rozmowa” powstał w 1825 roku w Odessie. Opowiada o miłości, przedstawia formę, w jakiej podmiot liryczny chciałby wyrażać swoje uczucia.
Wiersz ma budowę regularną, składa się z trzech sześciowersowych strof. Został napisany jedenastozgłoskowcem. Pojawia się układ rymów krzyżowych i parzystych: ababcc.
Utwór należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny kieruje swoje słowa do ukochanej. Zastosowano więc apostrofy („Kochanko moja!”, „A ty się smucisz i zaczynasz gniewać”). Tytuł wiersza jest mylący, w rzeczywistości nie ma on formy dialogu, ale monologu osoby mówiącej. Kobieta nie odpowiada, być może jest to wyimaginowana rozmowa, podmiot liryczny wyobraża sobie jakie byłyby odpowiedzi ukochanej. Osoba mówiąca jest romantycznym, wrażliwym mężczyzną, który nie boi się okazywać uczuć. Adresatka utworu pozostaje jednak obojętna, bardziej ceni sobie piękne słowa, niż czyny.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. W wierszu pojawiają się metafory („nie mogę duszy prosto w duszę przelać”, „strudziłem usta daremnym użyciem”, „chcę rozmawiać tylko serca biciem”), porównania („i jak w letargu, nie widzę sposobu wydać znak życia, bym uniknął grobu”), pytania retoryczne („Czemu, chcąc z tobą uczucia podzielać, nie mogę duszy prosto w duszę przelać?”, „Które nim słuch twój i serce dościgną, w ustach wietrzeją, na powietrzu stygną?”), wykrzyknienia („Kochanko moja!”, „Kocham, ach!”), wyliczenia („I chcę rozmawiać tylko serca biciem, i westchnieniami, i całowaniami”, „rozmawiać godziny, dni, lata”, „dosyć wymówić, wyrazić, wyśpiewać”), powtórzenia („Kocham, ach! kocham”, „do końca świata i po końcu świata”) oraz anafory, cztery wersy rozpoczynają się od spójnika „i”.
Wypowiedź podmiotu lirycznego wyraża wielką niepewność i potrzebę bycia kochanym. Wydaje się jednak, że dla uczucia osoby mówiącej i jej ukochanej nie ma już nadziei. Podmiot liryczny wciąż kocha kobietę, ale nie potrafił upewnić jej o tym w odpowiednim momencie. Teraz ukochana jest rozczarowana i nieufna, prawdopodobnie nie da mu kolejnej szansy.
Podmiot liryczny przyznaje, że uświadomił sobie swoje uczucie zbyt późno. Utwór otwiera apostrofa do ukochanej, być może osoba mówiąca wyobraża sobie rozmowę, do której nigdy nie dojdzie lub chciałaby przekazać swoją miłość wybrance w formie listu.
Podmiot liryczny przyznaje, że nie ma takich słów, które mogłyby wyrazić jego miłość. Każde określenie będzie niewystarczające. Zastanawia się, dlaczego ludzie przywiązują tak wielką wagę do słów, skoro w porównaniu z uczuciami są tak słabe i nieznaczące. Łatwiej jest wyczytać prawdę z gestów i zachowania drugiego człowieka. Słowa zbyt często są nieszczere. Podmiot liryczny stwierdza, że za pomocą jednego gestu lub spojrzenia w oczy można odgadnąć stan duszy bliskiej osoby. Słowa bywają zawodne, w chwilach przygnębienia i cierpienia stają się całkowicie zbędne. Prawdziwym wsparciem jest ciągła obecność, a nie puste słowa.
Podmiot liryczny nie sili się więc na wyszukane przemówienia, ponieważ nie widzi w tym sensu. Wciąż powtarza swojej wybrance, że ją kocha. W tych słowach zawiera się wszystko, co czuje. Jego ukochana inaczej podchodzi jednak do wyrażania miłości. Chciałaby, żeby znalazł bardziej poetycki sposób na wyznanie miłości. Kobieta nie dostrzega wyższości czynów nad słowami. Podmiot liryczny jest samotny i zdesperowany, za wszelką cenę chciałby zdobyć względy ukochanej. Nie wie, jak do niej trafić. Chciałaby mówić, krzyczeć, śpiewać, zrobić cokolwiek, co pomoże mu udowodnić kobiecie swoją szczerość.
Osoba mówiąca ma wrażenie, że jest nieżywa, nieobecna. Trudno jej sobie wyobrazić dalszą egzystencję bez ukochanej. Obawia się, że wszystko już przepadło. Być może kobieta układa sobie życie na nowo, zdążyła już zapomnieć o podmiocie lirycznym. Możliwe, że w jej życiu pojawił się mężczyzną, potrafiący pięknie mówić o miłości. Osoba mówiąca nie może się jednak z tym pogodzić, odrzucenie jest dla niej równoznaczne ze śmiercią. Uczucie przedstawione w utworze wpisuje się w koncepcję romantycznej miłości, stanowiącej połączenie dusz i wiążącej się z niewyobrażalnym cierpieniem.
Osoba mówiąca czuje, że przegrała walkę o serce kobiety. Próby przekonania jej do siebie okazały się całkowitą stratą czasu. Podmiot liryczny marzy, aby wyrazić uczucia do ukochanej na swój własny sposób. Nie chce więc używać wyszukanych słów, ale pocałować ją i usłyszeć bicie jej serca. W jego wymarzonej przyszłości spędza z partnerką długie lata, komunikując się za pomocą pocałunków i miłosnych westchnień.
Podmiot liryczny wierzy, że jego los na zawsze połączył się z kobietą. Jest przekonany, że ich więź przetrwa nawet śmierć i koniec świata. Marzenia osoby mówiącej prawdopodobnie się nie spełnią, ponieważ adresatka utworu odbiera miłość w inny sposób. Podmiot liryczny nie dozna więc wiecznego szczęścia u boku ukochanej, ale żalu i tęsknoty za utraconym uczuciem.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.