Wisława Szymborska, fot: Jurek Holzer, TT News Agency / Alamy
Wiersz Wisławy Szymborskiej „Pochwała siostry”, tak jak wskazuje tytuł, został poświęcony siostrze autorki. Przedstawia istniejące między nimi różnice, które, wbrew pozorom, jeszcze bardziej zbliżają do siebie kobiety.
Spis treści
Utwór został wydany w 1976 roku w tomiku „Wielka liczba”. Poetka ukazała w nim krytykę wobec narzucania komuś własnych przekonań. Wyraziła niezgodę na dostosowywanie się do stereotypów, które ograniczają człowieka i odbierają mu tożsamość. Szymborska zachowała dystans do samej siebie przez porównanie z własną siostrą.
Wiersz „Pochwała siostry” ma bardzo osobisty charakter, autorka opowiedziała w nim o swojej rodzinie. Szymborska faktycznie nie wywodziła się z artystycznego środowiska. Jej ojciec, Wincenty, był politykiem oraz zarządcą. Trzy lata starsza siostra Nawoja również nie zajmowała się sztuką. Razem z mężem utrzymywała się z wyrabiania obuwia. Była też wybitną kucharką, dzięki czemu wspierała skromnie żyjącą poetkę, skupioną raczej na twórczości, niż prowadzeniu domu. Siostry były jednak ze sobą mocno związane, a Szymborska ciężko przeżyła śmierć Nawoi w 1997 roku.
Wiersz składa się z czterech strof o różnej liczbie wersów. Ilość sylab w obrębie wersu również nie jest stała. W utworze nie pojawiają się rymy, ale zastosowano epifory, na końcu wersów powtarza się słowo „wierszy”.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Pojawiają się czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednie zaimki („moja siostra”, „czuję się”, „czytania mi wierszy”). Ze względu na wątki biograficzne i osobistą wymowę wiersza, osobę mówiącą można utożsamiać z autorką.
Wiersz został napisany prostym językiem, co jest charakterystyczne dla twórczości Szymborskiej. Warstwa stylistyczna utworu jest dosyć rozbudowana. Zastosowano epitety („dawnych wierszy”, „uczuciach wzajemnych”, „groźne wiry”, „prozę mówioną”), metafory („czasem poezja spływa kaskadami pokoleń, co stwarza groźne wiry w uczuciach wzajemnych”) oraz porównania („choć to brzmi jak utwór Adama Macedońskiego”). Pojawiają się również powtórzenia („ma to po matce, która nie pisała wierszy, oraz po ojcu, który też nie pisał wierszy”, „to wszystko wszystko wszystko opowie”).
Osoba mówiąca opisuje swoją rodzinę przez pryzmat jednego faktu, który ją od niej odróżnia. Siostra i rodzice nie piszą wierszy. Podmiot liryczny nie pochodzi z rodziny artystów, tworzenie poezji wyróżnia go wśród bliskich. Siostra osoby mówiącej nie zajmuje się pisaniem wierszy i nie ma zamiaru zacząć. Nie jest pod tym względem wyjątkowa, jej rodzice również nigdy nie tworzyli poezji.
Podmiot liryczny nie patrzy jednak na siostrę z wyższością, nie czuje się lepszy, ze względu na otrzymany talent. Jej dom to bezpieczny azyl, w którym poetka może się schronić. Cieszy się tam bliskością rodziny, znajduje odskocznię od pisania, kiedy czuje się nim zmęczona. Mąż siostry także nie jest artystą, nigdy nie przyszłoby mu do głowy zajmowanie się poezją.
Osoba mówiąca nie spędza całego swojego wolnego czasu w środowisku poetów i pisarzy, rodzina pozwala jej zachować dystans i harmonię. Porównuje swoją wypowiedź do twórczości Adama Macedońskiego. Był to polski plastyk i poeta, znany głównie z publikowanych w prasie satyrycznych rysunków. Podmiot liryczny czuje się trochę jak odmieniec, który całkowicie różni się od swoich bliskich. Nie wiadomo skąd pochodzą talent i zamiłowanie do tworzenia poezji, ale na pewno nie zostały odziedziczone po żadnym z członków rodziny.
Siostry bardzo się do siebie różnią. Osoba mówiąca żyje poezją, w szufladach przechowuje rękopisy dawno ukończonych dzieł, w torebce zawsze ma przy sobie najnowsze wiersze. Siostra niczego takiego nie robi, woli zajmować się prowadzeniem domu. Zaprasza rodzinę na wystawne obiady, aby poczęstować bliskich smacznym posiłkiem, a nie żeby czytać poezję.
Gdy podmiot liryczny spotyka się ze znajomymi artystami, rozmowa często skupia się wokół ich twórczości. Podczas rodzinnych spotkań, nie porusza się takiego tematu, ponieważ nikt, z wyjątkiem osoby mówiącej, nie miałby nic do powiedzenia. Rodzina spotyka się, aby być razem, udzielać sobie wsparcia, a nie toczyć dyskusje o poezji. Siostra ma talent kulinarny, bez wysiłku gotuje wykwintne dania. Podmiot liryczny nie może powiedzieć tego samego o sobie. Nie ma czasu na gotowanie i prowadzenie domu, zazwyczaj rozlewa kawę na rękopisy, spędza długie godziny na tworzeniu. Podczas obiadów, które wyprawia siostra, może nacieszyć się spokojem i rodzinnym szczęściem.
Podmiot liryczny zauważa, że jego sytuacja jest wyjątkowa. W większości rodzin nikt nie jest poetą, ale z drugiej strony, talent często bywa dziedziczny. Wielu poetów pochodzi z rodów, w których wszyscy są artystami. Taka sytuacja ma jednak swoje wady. Gdy w jednej rodzinie rodzi się wielu poetów, może to wywoływać konflikty i rywalizację o miano najbardziej utalentowanego z nich. Osoba mówiąca nie ma takich problemów, jej siostra spełnia się w inny sposób, ich dokonań nie sposób ze sobą porównać. Żyją w zgodzie, wzajemnie się uzupełniając.
Ostatnia strofa ukazuje, jak prostolinijną i serdeczną osobą jest siostra podmiotu lirycznego. Nie interesuje jej poezja, ale często zajmuje się „prozą mówioną”. Jedyne słowa, które pisze w ciągu roku to kilka słów, nakreślonych na pocztówce z wakacji. Za każdym razem obiecuje siostrze to samo, że po powrocie chętnie jej wszystko opowie. Siostra poetki nie pisze wierszy na temat odwiedzanych miejsc, nie opisuje ich przez wyszukane metafory. Po prostu opowiada bliskim o wrażeniach, cieszy się razem z nimi. Podmiot liryczny ceni sobie tę prostotę, nie traktuje jej jako czegoś złego i naiwnego. Szanuje siostrę za jej praktyczne podejście do życia, którego tak często brakuje artystom. Poetka cieszy się, że urodziła się w takiej rodzinie, czuje z jej strony wsparcie, mimo że się od niej różnią.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:34:22.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.