Bolesław Leśmian, fot: autor nieznany, Współcześni Pisarze Polscy - Serja I, polona.pl
Wiersz Bolesława Leśmiana „Garbus” został wydany w zbiorze „Łąka” w 1920, będąc częścią cyklu „Pieśni kalekujące”. Przedstawia śmierć mężczyzny, którego całe życie zostało zdeterminowane przez niepełnosprawność.
Spis treści
Utwór ma budowę regularną, składa się z ośmiu czterowersowych strof. Został napisany ośmiozgłoskowcem. Poeta zastosował rymy krzyżowe.
Wiersz należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny jest obserwatorem opisywanych wydarzeń. Opowiada o losach niepełnosprawnego mężczyzny i znajdującego się na jego plecach garbu, który staje się samodzielną istotą.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Najważniejszą rolę odgrywa personifikacja, garb posiada własną świadomość, uczucia, musi zaspokajać potrzeby fizjologiczne („tym garbem żebrał i tańczył”, „do snu na plecach go niańczył”, „krwią własną karmił i poił”, „jeno garb jeszcze się garbi, pokątnie żyje i tyje”, „przeżył swojego wielbłąda”, „do zmarłego dźwigacza powiada, grożąc swą kłodą”). Pojawiają się powtórzenia, ukazujące monotonię życia garbusa („jeno garb dźwigał i dźwigał”) oraz anafory, wskazujące na stylizację ludową, kilka wersów rozpoczyna się od słów „tym garbem” oraz „czyś”. Zastosowano także epitety („babie lato”, „garbaty żywot”, „wieczysty leniu”) i porównania („mrze w drodze, w mgieł upowiciu, jakby baśń trudną rozstrzygał”). Garb jest pełen pretensji w kierunku mężczyzny, obecne są pytania retoryczne („Czyś w mgle potracił kolana? Czyś snem pomiażdżył swe nogi?”, „Czemuś łbem utkwił na cieniu?”, „Ciekawym, wieczysty leniu, dokąd poniesiesz mnie jeszcze?”) oraz wykrzyknienia („Z trudem w twych barach się mieszczę!”).
Całe życie bohatera lirycznego zostało zdeterminowane przez posiadanie garbu. Jedynym zadaniem mężczyzny było jego dźwiganie. Garb zostaje przedstawiony jako samodzielna istota, posiadająca własną wolę, potrzeby i emocje. Wydaje się jedynym przyjacielem garbatego, który towarzyszył mu podczas wykonywania wszystkich czynności.
Mężczyzna prowadził monotonne, przygnębiające życie, zdobywał pieniądze przez żebractwo. Garb zostaje ukazany jako oddzielna część organizmu, którą bohater musiał kołysać do snu i poić. W piękny dzień, wczesną jesienią, garbus umiera. Garb posiada jednak tak silną autonomię, że jest w stanie przeżyć dłużej, niż mężczyzna. Wyraża swoje żale i pretensje, związane ze śmiercią garbusa.
Sytuacja zostaje odwrócona, to garb posiada kontrolę nad człowiekiem, mimo że znajduje się na jego plecach. Mężczyzna zostaje sprowadzony do roli współużytkownika tego samego ciała. Mimo, że człowiek zmarł, garb wciąż rośnie i żyje. Ludzkie cierpienie i śmierć zostają przedstawione w sposób pozbawiony patosu.
Podmiot liryczny nie okazuje kalekiemu mężczyźnie współczucia, ale opisuje jego śmierć w absurdalny sposób. Odejście garbusa jest po prostu niedogodnością dla garbu, który traktuje mężczyznę jak swojego sługę. Denerwuje go fakt, że mężczyzna nie wstaje, zarzuca mu lenistwo i upór. Ma pretensje, ponieważ mężczyzna-garbus przyjął go na swoje plecy, a teraz odmawia dalszej drogi.
Garb jest niezadowolony, ponieważ jego właściciel ułożył się w cieniu, poza tym zaczyna mu brakować miejsca na plecach. Zachowuje się jak pracodawca, oburzony postawą swojego podwładnego. Garb nie rozumie, że mężczyzna zmarł i jego nogi już nigdzie go nie zaniosą. Fizyczna deformacja przypomina raczej pasożyta, który wykorzystuje swojego żywiciela. Trudno określić zgon bohatera lirycznego jako ostateczny, ponieważ jedna z części jego ciała wciąż żyje i ma swoje potrzeby.
Poeta przedstawił groteskowy obraz życia niepełnosprawnego człowieka, który w całości zostaje zdefiniowany przez swoje kalectwo. Gdziekolwiek mężczyzna się nie udał, był postrzegany przez pryzmat znajdującego się na plecach garbu. Nawet po śmierci, jego deformacja przyciąga większą uwagę, niż zmarły garbus. Kalectwo odebrało mężczyźnie możliwość normalnego życia, sprowadzając go do roli pracownika, dźwigającego na swoich plecach, kierujący jego losem, garb.
Aktualizacja: 2024-06-27 19:00:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.