Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, fot: Kurier Codzienny, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Utwór Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej „Rozmowa z sercem” przedstawia ludzkie serce, jako istotę posiadającą własną wolę i przemyślenia. Wiersz został wydany pośmiertnie przez Tymona Terleckiego w 1956 roku w tomiku „Ostatnie utwory”. W zbiorze znalazła się twórczość od roku 1940 do śmierci autorki w roku 1945.
Spis treści
Wiersz ma budowę nieregularną, składa się z trzech strof pięciowersowych oraz jednej strofy sześciowersowej. Ilość sylab w obrębie wersu nie jest stała. Pojawiają się rymy parzyste i krzyżowe, ale ich układ również jest nieregularny.
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do adresata utworu, którym jest tytułowe serce. Pojawiają się więc liczne apostrofy („Gdzie odpoczniesz?”, „Serce, serce, musisz się uprościć!”, „Serce, uporem grzeszysz! Serce, błądzisz w tęsknocie!”).
Serce ma w utworze zdolność mówienia, dlatego utwór przybiera formę dialogu. Osoba mówiąca krytykuje sentymentalne tendencje serca i próbuje je nakłonić do skupienia się na teraźniejszości. Sytuacja liryczna jest umiejscowiona w czasie powstania utworu, po zakończeniu II Wojny Światowej.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Zastosowano anafory, kilka wersów rozpoczyna się od słowa „serce”, kluczowego dla przesłania wiersza. W drugiej strofie pojawia się paralelizm składniowy, wers czwarty i piąty zostały zbudowane w podobny sposób („O, Przeszłości, jak do ciebie wrócić, O, Przeszłości, jak do ciebie dotrzeć?”). Wypowiedzi podmiotu lirycznego i serca są emocjonalne, zastosowano wykrzyknienia („Gdybym było młodsze!”, „Biję dla Przeszłości!”, „Serce, uporem grzeszysz!”) oraz pytania retoryczne („Nie chcesz wytchnąć w powojennym świecie?”, „O, Przeszłości, jak do ciebie dotrzeć?”, „Chcecie mnie głodem zamorzyć?”). Obecne są też powtórzenia („Serce, serce, musisz się uprościć!”), epitety („wiślanym piasku”, „jutro pogodniejsze i słodsze”, „powojennym świecie”) i metafory („Mogę tylko odpocząć w przeszłości”, „Serce, błądzisz w tęsknocie!”, „Bóg dotąd Przeszłości nie stworzył jako miejsca powrotów i pociech”). Serca nabiera cech samodzielnej istoty ludzkiej, pojawiają się personifikacje („Rzekło serce wyraźnie i jasno”, „Serce, uporem grzeszysz!”).
Podmiot liryczny rozmawia ze swoim sercem, które jest już bardzo zmęczone. Osoba mówiąca wiele przeszła, ma za sobą różne wydarzenia, związane z silnymi emocjami. Potrzebuje więc spokoju i wypoczynku, aby dojść do równowagi. Mówi jej o tym rozum, ale serce wciąż żyje przeszłością.
Podmiot liryczny chce podziwiać polskie krajobrazy. Serce jednak odpowiada, że jego cierpienie nie skończy się przez zmianę miejsca. Uważa, że może odpocząć tylko przez powrót do przeszłości, znajduje ukojenie we wspomnieniach szczęśliwszych czasów.
Podmiot liryczny mimo wszystko próbuje kierować się rozsądkiem. Skończyła się wojna, nadeszły spokojne, lepsze dni. Serce jednak upiera się przy swoim. Dostosowywanie się do zmian leży w naturze ludzi młodych. Serce podmiotu lirycznego nie jest gotowe na nadejście nowego, wciąż poszukuje powrotu do przeszłości, którą idealizuje.
Osoba mówiąca wciąż próbuje sięgać po racjonalne argumenty. Wie, że serce musi zrezygnować ze wspomnień, ponieważ tamte chwile nigdy nie powrócą. Odcięcie się od przeszłości jest trudne i powoduje poczucie pustki, ale ono mija, a człowiek otwiera się na nowe doświadczenia. Prawdziwe uczucia podmiotu lirycznego są jednak niezmienne. Jego serce bije tylko dla szczęśliwych chwil przeszłości. Jeśli o niej zapomni straci ostatni powód do życia.
Osoba mówiąca zauważa, że jej serce jest niesamowicie uparte i gubi się z powodu tęsknoty. Na świecie istnieje wiele cudów, ale Bóg stworzył przemijanie, aby człowiek zawsze koncentrował się na przyszłości. Przeszłość tylko pozornie jest źródłem szczęścia. W rzeczywistości nie da się do niej wrócić, a ciągłe wspomnienia skutkują nostalgią i przygnębieniem.
Utwór jest efektem przemyśleń dojrzałej poetki, która miała za sobą liczne doświadczenia życiowe. Autorka zdawała sobie sprawę, że często rozum i serce człowieka kłócą się ze sobą i popychają go do sprzecznych działań.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:21:56.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.