Czesław Miłosz, fot: Autor nieznany, Lustra i reflektory, Aleksander Janta, 1982, via Wikimedia Commons
Utwór Czesława Miłosza „W mojej ojczyźnie” przedstawia arkadyjski obraz Litwy, kraju gdzie wychował się poeta. Wyidealizowana wizja rodzinnych stron przeplata się z nastrojami katastroficznymi. Autor przewiduje nadchodzącą apokalipsę II Wojny Światowej, która zburzy harmonię panującą na Litwie.
Spis treści
Wiersz powstał w 1937 roku, gdy twórczość Miłosza dzieliła się na arkadyjskie wspomnienia dzieciństwa oraz katastroficzne wizje nadchodzącej wojny. Apokaliptyczne nastroje są jedną z głównych cech grupy literackiej Żagary, której poeta był współzałożycielem.
Grupa powstała w 1931 roku i należała do Drugiej Awangardy, nazywano ją również „awangardą wileńską”. Jej członkowie postulowali tworzenie literatury zaangażowanej społecznie, antyfaszyzm, poglądy lewicowe i katastrofizm. Powstanie grupy wiązało się ze środowiskiem Uniwersytetu Wileńskiego, na którym Miłosz studiował polonistykę, a następnie prawo.
Pesymistyczne nastawienie względem przyszłości wynikało z napiętej sytuacji politycznej oraz rosnących w siłę systemów totalitarnych. W utworze, Miłosz przedstawia wyidealizowaną wizję Litwy, kraju w którym się wychował. Poeta urodził się w Szetejniach, majątku swojej matki, położonym nad Niewiążą. Miłosz uważał, że wychowanie w wielokulturowym i tolerancyjnym Wielkim Księstwie Litewskim wywarło ogromny wpływ na jego dalsze życie i twórczość poetycką.
Poeta posłużył się regularną formą, wiersz składa się z trzech czterowersowych strof. Został napisany jedenastozgłoskowcem, ze średniówką po piątej sylabie. W strofie pierwszej i trzeciej zastosowano rymy okalające, a w drugiej - krzyżowe.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczą o tym czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej oraz odpowiednie zaimki („mojej ojczyźnie”, „nie wrócę”, „rzucę”, „mego życia”). Ze względu na wątki biograficzne, osobę mówiącą można utożsamiać z autorem.
Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana. Pojawiają się metafory („widzę tam na dnie blask mego życia”, „nim śmierć mój kształt na wieki spełni”), personifikacje („płytkich wód szept”), epitety („leśne jezioro ogromne”, „chmury szerokie, rozdarte, cudowne”, „mroku ciemnym”, „zachodów zimnych”) i onomatopeje („cyranek świsty”).
Podmiot liryczny wspomina swoją ojczyznę, miejsca w których dorastał. Pamięta głównie leśne jezioro i zachmurzone niebo. Chmury były rozdarte, miejscami przepuszczały światło słoneczne. Te obrazy wracają do osoby mówiącej za każdym razem, gdy wspomina przeszłość. Podmiot liryczny jest pełen żalu, ponieważ już nigdy nie wróci do ojczystego kraju. Nie podaje jednak przyczyny takiego stanu rzeczy.
Można się w tym dopatrywać motywów biograficznych. Po wybuchu II Wojny Światowej, Miłosz udał się na emigrację do Francji, a następnie do Stanów Zjednoczonych. Po wojnie, został uznany przez socjalistyczną cenzurę za zdrajcę, panował zakaz publikacji jego utworów. Stosunek do poety zmienił się dopiero po 1980 roku, gdy otrzymał literacką nagrodę Nobla. Miłosz definitywnie powrócił do Polski w 1993 roku.
Osoba mówiąca wspomina cichy szum wody, przypominający szept, ciemne dno i trawy, które ocierały się o stopy podczas brodzenia w jeziorze. Pamięta również krzyk mew o zachodzie słońca i śpiew, latających nisko, cyranek. Litwa zostaje przedstawiona, jako miejsce pełne harmonii, gdzie ludzie żyją w zgodzie z naturą.
Sytuacja jednak zaczyna się zmieniać, podmiot liryczny przeczuwa nadchodzące zagrożenie. Ciernie na dnie jeziora symbolizują cierpienie ponad ludzkie siły. Podmiot liryczny zagląda na dno jeziora, chce odkryć jego tajemnice. To, co osoba mówiąca dostrzega na dnie, nie napawa jej optymizmem. Wrażliwość i dar przewidywania pozwalają jej zobaczyć nadchodzącą apokalipsę. Podmiot liryczny cierpi, ponieważ nawet jego kraina dzieciństwa przestanie być bezpiecznym azylem.
Aktualizacja: 2024-06-26 16:39:29.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.