Wiersz Tadeusza Różewicza „Bursztynowy ptaszek” jest metaforycznym przedstawieniem ludzkiego życia. Poeta w zwięzły sposób opisał etapy przez które przechodzi każdy człowiek.
Utwór opisuje trzy etapy ludzkiego życia - dzieciństwo, dorosłość i starość, która nieuchronnie prowadzi do śmierci. Czasy dzieciństwa, gdy poeta mógł beztrosko rozwijać swoją pasję do literatury są przedstawione w pogodny, przejrzysty sposób. Duże znaczenie ma strofa druga, w której pojawia się „kropla krwi”.
Różewicz urodził się w 1921 roku, dlatego czasy jego młodości przypadły na II Wojną Światową. Poeta należał do Armii Krajowej, został odznaczony Medalem Wojska Polskiego oraz Krzyżem Armii Krajowej. Podczas wojny stracił brata, Janusza, który również zajmował się tworzeniem poezji. W utworze widoczna jest silna inspiracja epoką romantyzmu. Różewicz posługuje się XIX-wiecznymi motywami, wzorcami i tekstami.
Podmiot liryczny jest poetą, który przelewał krew za ojczyznę, co upodabnia wiersz do poezji tyrtejskiej. Podobne nawiązania i rozliczania narodu z przyszłości pojawiają się w utworach romantycznych wieszczów. Za przykłady mogą posłużyć „Grób Agamemnona” Juliusza Słowackiego czy „Dziady cz. III” Adama Mickiewicza.
W ostatniej strofie poeta opisuje śmierć, która przypomina tylko upadek kropli deszczu, podmiot liryczny jest przekonany, że zostanie zapomniany. Podobne myśli towarzyszyły Juliuszowi Słowackiemu podczas tworzenia „Hymnu o zachodzie słońca”. Zwięzły rozrachunek ze swoim życiem przywodzi na myśl wiersz Adama Mickiewicza „Polały się łzy”, gdzie każdy etap jest podsumowany jednym zdaniem. Cechą typową dla romantyzmu jest również skupienie na przyrodzie, przyznanie jej możliwości współodczuwania.
Wiersz składa się z trzech pięciowersowych strof. Poeta nie zastosował rymów, różni się także ilość sylab w obrębie wersu.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Można się domyślić, że jest to patriota, który poświęcił swoją młodość ojczyźnie, chociaż zdaje sobie sprawę, że prawdopodobnie po śmierci zostanie zapomniany.
Wiersz został napisany prostym językiem, pojawia się niewiele środków poetyckich. Obecne są anafory, wszystkie strofy rozpoczynają się od słowa „jesień”, drugi wers zwrotki zawsze rozpoczyna wyraz „ptaszek”. Ważną rolę odgrywają metafory („ptaszek bursztynowy przejrzysty”, „nosi kroplę złota”, „nosi kroplę krwi”). Obecne są również epitety („ptaszek bursztynowy przejrzysty”, „ptaszek rubinowy świetlisty”, „ptaszek lazurowy”).
Pierwsza zwrotka opisuje dzieciństwo i czas dojrzewania podmiotu lirycznego. Przedstawia on siebie jako przejrzystego, bursztynowego ptaka. Był to najbardziej beztroski czas w jego życiu, zanim nadeszły trudne doświadczenia, które zmieniły postrzeganie rzeczywistości. Cechowała go wtedy szczerość, miał czyste, niewinne zamiary.
Bursztynowy ptak przenosi z gałązki na gałązkę bursztynową kroplę, która symbolizuje młodzieńczy zapał, ogromną chęć działania i zmieniania świata na lepsze. Młodzi ludzie zawsze mają wiele pomysłów i są przekonani własnej wielkości, wprost nieograniczonych możliwościach.
Kolejna strofa stanowi przejście do następnego etapu życia - dorosłości. W tym czasie podmiot liryczny w pełni dojrzał, ukształtował się jego światopogląd. Przenoszona przez rubinowego ptaka kropla krwi świadczy, że osobę mówiącą można identyfikować z Różewiczem. Czasy dorosłości podmiotu lirycznego przypadły na wojnę. Zamiast skupiać się na karierze i zakładaniu rodziny, osoba mówiąca musiała nauczyć się funkcjonować w okupacyjnej rzeczywistości.
Rubinowy ptaszek zwiastuje zbliżające się niebezpieczeństwo, koniec beztroskiej, znanej rzeczywistości. Kropla krwi symbolizuje ofiarę, złożoną z milionów ludzi podczas II Wojny Światowej. Ptaszek jest jednak również świetlisty, były to czasy chwały, gdy bohaterowie poświęcali życie za ojczyznę. Dzięki ich heroicznej postawie, wielu ludzi miało szansę dożyć starości.
W ostatniej strofie lazurowy ptaszek umiera, co symbolizuje starość i śmierć podmiotu lirycznego. Jego kolor oznacza niebiosa do których ma nadzieję trafić osoba mówiąca. Z gałązki na gałązkę spada kropla deszczu, która przypomina pojedynczą łzę. Osoba mówiąca ma nadzieję, że ktokolwiek zauważy jej odejście, nie zostanie całkowicie zapomniana. Podmiot liryczny obawia się, że jedyną wylaną za nim łzą będzie padający z nieba deszcz. Oddaje to niepokój znajdującego się na emigracji poety.
Jesień jest w utworze metaforą ludzkiego życia. Rozpoczyna się pięknie i pogodnie, pożółkłe liście zdobią krajobraz. Z czasem jednak zapada mrok, nadchodzą ulewne deszcze, a wraz z nimi przygnębiająca, melancholijna atmosfera. Jesień jest porą roku, która sprzyja wspomnieniom i podsumowaniom kolejnych etapów życia. Podmiot liryczny, jak prawdziwy romantyk, rozlicza się nie tylko z własnym życiem, ale też historią ojczystego kraju.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.