Wiersz Tadeusza Różewicza „Ludzie Ludzie” prezentuje obraz powojennego społeczeństwa. Zostało ono porównane do pokazu dziwów w cyrku. Poeta często w swojej twórczości podkreślał destrukcyjny wpływ wojny na psychikę człowieka.
Tadeusz Różewicz urodził się w 1921 roku, dlatego II Wojna Światowa wywarła duży wpływ na jego dorosłe życie, odbierając beztroskie lata młodości. Poeta należał do Armii Krajowej, gdzie walczył w oddziałach leśnych od 26 czerwca 1943 do 3 listopada 1944. Zadebiutował również w czasie wojny, tomikiem „Echa leśne”. Różewiczowi towarzyszyły wątpliwości, dotyczące moralności podczas walki. Poeta nie był pewien, czy zabijanie przeciwnika w imię większego dobra jest czynem godnym pochwały.
Wojna przyniosła również tragedię w rodzinie Różewicza, w 1944 roku, jego brat, Janusz, został aresztowany, a następnie rozstrzelany. Janusz Różewicz również był poetą i wspierał Tadeusza w jego twórczości. Różewicz został odznaczony Medalem Wojska Polskiego oraz Krzyżem Armii Krajowej.
Poeta w swoich utworach poświęcał wiele uwagi powojennemu, „ocalałemu” społeczeństwu. Poruszał tematykę wpływu wojny na moralność człowieka. Dostrzegał całkowite odwrócenie systemu wartości oraz wyzwolenie zwierzęcych instynktów. Poeta nie idealizował życia po zakończeniu wojny, ale odważnie poruszał jego ciemne strony. Przykładem takiego podejścia do poezji jest również utwór „Ludzie Ludzie”, który opisuje brak empatii i zmianę natury człowieka.
Utwór ma budowę nieregularną, składa się z sześciu strof o różnej ilości wersów. Ilość sylab w obrębie wersu również nie jest stała. Pojawiają się nieliczne rymy parzyste. Poeta nie zastosował znaków interpunkcyjnych, co zaburza tradycyjny podział utworu na kolejne wypowiedzenia.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Zwraca się do członków powojennego społeczeństwa, do którego sam należy. Obecne są więc czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej („dajemy”, „stajemy”, „chodzimy”) oraz w drugiej osobie liczby mnogiej („zlitujcie się”, „rzućcie”). Osoba mówiąca wypowiada się również jako jednostka („ja język długi i ostry”, „łamiesz moje serce”).
Utwór został napisany prostym językiem, pojawia się jednak wiele środków poetyckich. Obecne są apostrofy, podmiot liryczny zwraca się do człowieka, którego zmieniła wojna („Ty przyprawiłeś sobie rogi kły i pazury”). Pojawiają się też powtórzenia („ludzie ludzie”, „cuda w tej budzie w tej naszej budzie”). Zastosowano anafory, dwie ostatnie strofy rozpoczynają się od słów „Ludzie ludzie”. Pojawiają się liczne metafory („ty przyprawiłeś sobie rogi kły i pazury”, „rwiesz łańcuchy łamiesz moje serce”, „rzućcie kruszynkę miłości”), kilka epitetów („język długi i ostry”, „naszej budzie”) i wyliczenie („dla dorosłych i dzieci żołnierzy studentów gospodyń domowych”).
Utwór rozpoczyna się od zwięzłej refleksji na temat zmian w kondycji człowieka XX wieku. Mroczne strony ludzkiej natury, które kiedyś pozostawały ukryte, wyszły na jaw. Wojna wyzwoliła w człowieku wszystko, co najgorsze. Ludzkość, która kiedyś szanowała kulturę, zasady moralne i stabilny system wartości, zmieniła się w zwierzęta, dążące wyłącznie do przetrwania.
Podmiot liryczny przedstawia współczesne sobie społeczeństwo na przykładzie pokazu dziwów w cyrku. Przedstawienie jest kierowanie do wszystkich, bez względu na wiek i profesję. Każdy obserwuje zmiany, które dokonały się w ludzkiej psychice. Zgromadzeni przyglądają się cyrkowym sztuczkom, uśmiechając się i dobrze bawiąc. W ten sposób, podmiot liryczny przedstawia obojętność i lekceważącą postawę do drugiego człowieka, które stały się powszechne.
Przedstawieni w wierszu bohaterowie przypominają bardziej zwierzęta niż ludzi. Osoba mówiąca obserwuje człowieka, który posiada rogi, kły i pazury, które upodobniają go do dzikiej bestii. Podmiot liryczny przypomina węża, ma długi, ostry język. Zachowanie bohaterów lirycznych przypomina cyrkowe sztuczki - połykają noże, rwą łańcuchy. To postępowanie łamie serce osoby mówiącej, symbolizuje bezwzględną walkę o przetrwanie, pozbawioną jakichkolwiek skrupułów.
Wojna całkowicie odwróciła dawny system wartości, co zostaje przedstawione w przenośny sposób jako stanie na głowie czy chodzenie na rękach. Przetrwanie wymaga wręcz akrobatycznych zdolności. Nie ma już różnicy między mężczyzną a kobietą, wszyscy postępują tak samo okrutnie. Kobiety nie mogą pozwolić sobie na empatię i opiekuńczość, muszą być silne tak samo jak mężczyźni.
Dwie ostatnie strofy mają postać zawołania, zachęcającego do odwiedzenia cyrku. W rzeczywistości, podmiot liryczny chce przyciągnąć uwagę społeczeństwa, sprawić, że zaczną dostrzegać siebie nawzajem. Rzeczywistość jest wypełniona wydarzeniami, wykraczającymi poza normy społeczne i moralne. W ostatniej zwrotce, podmiot liryczny ujawnia swoje prawdziwe intencje. Prosi ludzi, aby okazali choć trochę miłości i empatii. Tylko powrót do ludzkiej postawy w pełni zakończy wojnę. W innym przypadku, gdy zakończą się działania zbrojne, ludzie wciąż będą ze sobą walczyć.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.