Krzysztof Kamil Baczyński, fot: Autor nieznany, Muzeum Powstania Warszawskiego
Wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego „Biała magia” wyróżnia się na tle jego twórczości o charakterze katastroficznym. Jest to subtelny erotyk przedstawiający piękno kobiecego ciała i bijący od niego spokój. Tematyka utworu całkowicie odbiega od wojennych realiów.
Spis treści
Utwór wszedł w skład tomiku „I część. Krzyż człowieczy”, wydanego w 1944 roku. Wiersz powstał czwartego stycznia 1942 roku o godzinie trzeciej w nocy. Różni się znacznie od większości utworów poety, zwłaszcza pochodzących z 1944 roku wierszy o tematyce katastroficznej. Baczyński ukazuje subtelną, delikatną stronę miłości, która kontrastuje z brutalną rzeczywistością II Wojny Światowej.
Ze względu na wątki biograficzne, podmiot liryczny można utożsamiać z poetą. W utworze pojawia się imię Barbara. Jest on więc poświęcony żonie poety, Barbarze Baczyńskiej, z domu Drapczyńskiej. Para poznała się pod koniec 1941 roku, a w czerwcu 1942 roku wzięła ślub. Kobieta zginęła podczas Powstania Warszawskiego, w wieku zaledwie dwudziestu dwóch lat. Istnieją podejrzenia, że Barbara w momencie śmierci była w ciąży. Baczyński również poległ w powstaniu, kilka tygodni wcześniej niż żona. Baczyńscy zostali pochowani we wspólnym grobie.
Wiersz ma budowę regularną, składa się z sześciu czterowersowych strof. Pojawiają się rymy krzyżowe, ale nie występują one we wszystkich zwrotkach. Obecne są rymy niedokładne, a niektóre wersy w ogóle się nie rymują. Większość wersów została napisana siedmiozgłoskowcem, ale obecne są również wersy ośmio- i dziewięciozgłoskowe.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Poeta obserwuje bohaterkę liryczną - Barbarę, która przygotowuje się do snu. Ta codzienna czynność nabiera cech onirycznej wizji. Kobieta wydaje się posługiwać tytułową „białą magią”, która przezwycięża wojenne okrucieństwo. Osoba mówiąca przedstawia kolejne obrazy poetyckie, ukazujące piękno Barbary. Utwór jest napisany wyszukanym językiem, pełnym symboli i metafor.
Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana. Pojawiają się liczne metafory („nalewa w szklane ciało srebrne kropelki głosu”, „przejmuje w siebie gwiazdy i biały pył miesiąca”, „w muzyce białych iskier łasice sie prześlizną”, „myszy się strumień przewiezie płynąc lawina gwarną”, „melodyjnie osiądzie kaskada blasku na dnie”, „pręży się miękko biała łasica milczenia”). Obecne są również porównania („wtedy jak dzban - światłem zapełnia się”, „łasice sie prześlizną jak snu puszyste listki”). Plastyczności opisowi nadają liczne epitety („szklane ciało”, „srebrne kropelki”, „biały pył”, „drżący pryzmat”, „białych iskier”, „puszyste listki”, „gwiazd polarnych”, „srebrne ciało”, „niewidzialną ręką”). Poeta zastosował instrumentację głoskową gromadząc głoski „ś”, „s”, „sz” oraz „z”, które naśladują dźwięk prześlizgiwania się. Podmiot liryczny podziwia kobietę za pomocą wszystkich zmysłów, pojawiają się synestezje („srebrne kropelki głosu”, „światłem zapełnia się”, „muzyce białych iskier”). Ważną rolę w wierszu odgrywają barwy, najczęściej obecne są biel i srebro, które symbolizują tytułową białą magię.
Kolor biały symbolizuje czystość, doskonałość i piękno. Poeta tworzy w wierszu rzeczywistość będącą przeciwieństwem wojennej tragedii. Postać żony daje mu wytchnienie i poczucie bezpieczeństwa. Biała magia to przeciwieństwo czarnej magii, piękne ciało kobiety jest ostoją piękna i dobra w brutalnej rzeczywistości.
Tytuł utworu wskazuje, że poeta skupi się na przedstawieniu niezwykłej doskonałości, która jest aż nieprawdopodobna do zaistnienia na świecie. Barbara przegląda się w „lustrze ciszy”, odbicie oddaje jej spokojną naturę. Kobieta poprawia włosy, co podziwia podmiot liryczny. Mężczyzna widzi jej odbicie w lustrze, które nazywa „szklanym ciałem”. Słowa wypowiadane przez Barbarę są porównywane do srebra, mają dużą wartość. Każde zdanie, które wypowiada kobieta, jest dla podmiotu lirycznego cennym darem.
W drugiej strofie, osoba mówiąca porównuje Barbarę do dzbana, który wypełnia się światłem. Kobieta skupia na sobie blask księżyca i gwiazd. Jej lustrzane odbicie jest pełne światła, co oddaje wyjątkowe piękno Barbary. Jest ona dla podmiotu lirycznego tak niepowtarzalna jak księżyc na niebie. Osoba mówiąca porównuje Barbarę również do pryzmatu, czyli bryły zmieniającej bieg światła. Cały blask księżyca i gwiazd skupia się właśnie na ciele kobiety, przypominając białe iskry.
Barbara w oczach podmiotu lirycznego staje się centrum wszechświata, posiada niesamowitą moc. Poeta nawiązuje do stylistyki baśniowej, pojawiają się postaci zwierząt nad którymi kobieta ma kontrolę. Kobieta daje osobie mówiącej poczucie bezpieczeństwa, podmiot liryczny przywołuje wszystko co ciepłe, przytulne i niewinne. Barbara powoli zapada w sen, otulona jego „puszystymi listkami”.
Biel księżycowego światła wywołuje u osoby mówiącej kolejne skojarzenia. Zasypiają także niedźwiedzie polarne oraz myszy, które jeszcze przemieszczają się w gwarnych stadach. Oświetlona księżycem i gwiazdami twarz Barbary przypomina osobie mówiącej mleko, jest jasna i czysta. Kobieta pogrąża się we śnie, a razem z nią cały blask, który w sobie zgromadziła. Podmiot liryczny obserwuje ciało śpiącej kobiety, które lśni jak prawdziwe srebro. Wraz z zaśnięciem Barbary, na całym świecie zapada cisza. Osoba mówiąca może tylko patrzeć na jej piękno i cieszyć się błogim widokiem ukochanej osoby, pogrążonej we śnie.
Wizja podmiotu lirycznego jest silnie zmetaforyzowana, wrażenia są wytworem jego wyobraźni. Między parą zakochanych obecne jest napięcie, ciało kobiety pręży się i drży. Miłość Barbary i podmiotu lirycznego nie jest sprowadzona wyłącznie do sfery cielesnej. Równie ważną rolę odgrywa połączenie duchowe, piękno kobiety jest dla osoby mówiącej lekarstwem na wszechobecne okrucieństwo.
Aktualizacja: 2023-08-23 11:43:54.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.