Wiersz Daniela Naborowskiego „Krótkość żywota” jest jednym z najbardziej znanych utworów poety. Wpisuje się w tematykę typową dla barokowej poezji metafizycznej, opowiada o przemijaniu i tymczasowości życia doczesnego. Upływ czasu jest opisany w wyolbrzymiony sposób, ludzka egzystencja zostaje sprowadzona do nic nieznaczącej chwili.
Twórczość Naborowskiego jest pełna sprzeczności. Poeta łączył w swoich utworach renesansową pochwałę zdrowego rozsądku i zachowywania stoickiej postawy z barokowym przekonaniem o marności świata i nieuchronnym przemijaniu. Jego poezja ukazuje skomplikowaną naturę rzeczywistości, która jest wypełniona sprzecznościami.
Twórczość Naborowskiego wpisuje się w nurt poezji metafizycznej, czego przykładem jest utwór „Krótkość żywota”. Wiersz jest charakterystyczny dla epoki baroku. Autor posługuje się konceptem czyli zabiegiem, który ma na celu zaskoczenie czytelnika i przyciągnięcie jego uwagi. Typowy dla baroku jest też poruszony temat przemijania i ulotności życia doczesnego. Poeta zastosował uporządkowaną kompozycję, która ułatwia odbiór wiersza.
Utwór ma budowę stychiczną, autor nie zastosował podziału na strofy. Składa się z dwunastu wersów, napisanych trzynastozgłoskowcem, ze średniówką po siódmej sylabie. W całym utworze pojawiają się rymy parzyste (aabb).
Utwór ma formę epigramatu. Jest to gatunek wywodzący się ze starożytnej Grecji, gdzie był umieszczany na pomnikach, grobach lub ofiarach wotywnych. Epigramat to krótki utwór poetycki, który przybiera formę aforyzmu. Utwór Naborowskiego jest jednak znacznie dłuższy od klasycznych epigramatów, które zazwyczaj składały się zaledwie z dwóch wersów.
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej. Podmiot liryczny pełni rolę mędrca i zwraca się do adresata, którym jest każdy człowiek. Utwór ma uniwersalną wymowę, ponieważ temat przemijania dotyczy wszystkich ludzi. Pojawiają się więc apostrofy do czytelnika („byłeś ty sam”, „nieboszczyka imienia nabędziesz”, „ty myślisz, jużeś był, nieboże”). Utwór ma również cechy liryki filozoficzno-refleksyjnej, osoba mówiąca wyraża swoje wnioski na temat ulotnego życia doczesnego.
Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana. Czas nabiera w utworze cech żywej istoty, pojawiają się animizacje („godzina za godziną niepojęcie chodzi”, „kołem niehamowanym lotny czas uchodzi”). Opis nabiera plastyczności, dzięki zastosowaniu epitetów („krótka rozprawa”, „żywot ludzki”, „kołem niehamowanym”, „lotny czas”, „czwartą częścią”). Obecne są również wyliczenia („dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt”). Poeta ukazuje ulotność ludzkiego życia w wyolbrzymiony sposób, zastosowano hiperbole („między śmiercią, rodzeniem byt nasz ledwie może nazwan być czwartą częścią mgnienia”). Pojawiają się także antytezy, autor łączy sprzeczne ze sobą pojęcia dla osiągnięcia większej ekspresji („wielom była kolebka grobem, wielom matka ich mogiła”). zastosowano również przerzutnie, czyli przeniesienia części wypowiedzenia do kolejnego wersu.
Główne przesłanie wiersza wydaje się oczywiste, człowiek jest świadomy, że każdego czeka śmierć. Podmiot liryczny ma jednak na celu oddanie dramatyzmu ludzkiej egzystencji. Nie stosuje pouczeń, nie próbuje przekazać czytelnikowi jak powinien wykorzystać swoje życie. Inni poeci barokowi często przekazywali wskazówki dotyczące odnalezienia się w niepewnej rzeczywistości.
Naborowski nie posiada jednak zapędów dydaktycznych, chce przedstawić ulotność ludzkiej egzystencji w dramatyczny, wyolbrzymiony sposób. Podmiot liryczny zwraca się do czytelnika jak do osoby, która już nie istnieje. Uświadamia mu w ten sposób jak szybko nadchodzi śmierć. Czas nigdy nie przestaje płynąć, świat wciąż się zmienia. Życie człowieka to cykl nieustających przemian, a najważniejszą z nich jest śmierć, przejście w inną formę istnienia.
Upływ czasu jest w utworze przedstawiony jako coś niezwykłego, coś czego tajemnicę trudno jest odkryć. Godziny mijają niepostrzeżenie, często nawet niezauważone przez człowieka. W wierszu można odnaleźć nawiązania do filozofii Heraklita. Podmiot liryczny stwierdza, że słońce, które raz zaszło, już więcej nie wzejdzie. Przypomina to słynne zdanie Heraklita z Efezu który powiedział, że nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki. Filozof głosił ideę niepowtarzalności istnień. Słońce pojawiające się następnego dnia nie jest tym samym, które można było obserwować wcześniej.
Podmiot liryczny przywołuje również koncepcję czasu jako koła. Czas przypomina nieobliczalne koło Fortuny. Podkreśla to dramatyczną sytuację człowieka, który jest skazany na ślepy los. Na świecie nie ma sprawiedliwości, Fortuna pozwala niektórym dożyć późnej starości, a innych skazuje na niespodziewaną śmierć w młodym wieku. Upływ czasu jest okrutny, ponieważ nikt nie wie ile jeszcze mu go pozostało.
W utworze występują dwa rodzaje czasu: czas historii oraz czas konkretnej jednostki. Ludzkie życie jest porównywane przez podmiot liryczny do szeregu ulotnych zjawisk takich jak dym, wiatr, głos czy punkt. Egzystencja człowieka zostaje sprowadzona do chwilowych bodźców, odbieranych przez różne zmysły. Wrażenie ulotności wzmagają użyte słowa, które są jednosylabowe. Osoba mówiąca porównuje ludzkie życie do jednej czwartej mgnienia, z perspektywy wszechświata jest ono więc wręcz niezauważalne. Podmiot liryczny podkreśla bezradność człowieka, który nie ma nic wpływu, musi zdawać się na los. Niektórzy nie otrzymują nawet chwili na tym świecie, ponieważ umierają, zanim się jeszcze urodzili, a matka staje się ich „mogiłą” lub tracą życie we wczesnym dzieciństwie.
Poeta odwołuje się w utworze do toposu vanitas, który ma źródło w Księdze Koheleta. Wiersze tworzone w tym nurcie mówią o przemijalności ziemskiego życia człowieka i wszystkich dóbr doczesnych. Ludzka egzystencja jest przedstawiona, jako nieistotny wstęp do życia wiecznego, do którego powinien dążyć każdy wierzący. Utwory poruszające ten motyw wpisywały się w sytuację panującą w epoce baroku, gdy przeżywanie wiary nabrało nowego wymiaru w obliczu kontrreformacji oraz działań dydaktycznych, prowadzonych przez kościół.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.