Utwór Daniela Naborowskiego „Cnota grunt wszystkiemu” przedstawia typowy światopogląd barokowy. Poeta zestawia ze sobą ulotność wszystkich dóbr materialnych i trwałość wartości duchowych.
Daniel Naborowski był polskim poetą barokowym, jednak w swojej twórczości godził sprzeczne wartości. Łączył renesansową pochwałę rozumu i statecznego, harmonijnego życia z barokowym przekonaniem o marności świata i świadomością nieuchronnego przemijania. Większość jego twórczości wpisuje się w nurt poezji metafizycznej.
Ta sprzeczność widoczna jest także w utworze „Cnota grunt wszystkiemu”. Poeta odwołuje się do pojęcia cnoty, pochodzącego z antyku, a konkretnie - filozofii stoickiej. Stoicy nakłaniali do wyzbycia się wszelkich skrajnych emocji, wystrzegania się zarówno euforii, jak i rozpaczy. Stan całkowitej wolności od silnych przeżyć był nazywany przez nich apatią. Pozwalał on na osiągnięcie cnoty, czyli najwyższego dobra moralnego. W literaturze polskiej, pojęcie cnoty zostało rozpowszechnione, dzięki poezji Jana Kochanowskiego.
Inspiracja antykiem łączy się z odwołaniem do toposu vanitas, typowego dla epoki baroku. Ten motyw ma swoje źródło w biblijnej Księdze Koheleta. Dzieła tworzone w tym nurcie miały przypominać człowiekowi o przemijalności wszystkich dóbr doczesnych. Twórcy barokowi przedstawiali doczesną egzystencję jako nieustanną walkę z pokusami, które uniemożliwiają ludzkości dążenie do zbawienia. Utwory podkreślają daremność starań o zdobycie sławy, majątku, czy innych wartości, które mają znaczenie wyłącznie na ziemi, a dla Boga są bezwartościowe.
Poeta nie zastosował podziału na strofy, utwór ma budowę stychiczną. Składa się z dwudziestu wersów. W całym wierszu pojawiają się rymy parzyste.
Utwór należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny zwraca się do każdego czytelnika, ponieważ wszyscy powinni zdawać sobie sprawę z przemijalności dóbr doczesnych i dążyć do osiągnięcia życia wiecznego. Osoba mówiąca stawia się w roli mędrca, który patrzy na rzeczywistość z szerszej perspektywy, nie daje się zwieść pokusom, zdaje sobie sprawę z prawdziwego celu ludzkiej egzystencji. Pojawiają się więc apostrofy do czytelnika („choć ty masz pałac kosztem wystawiony”, „równia nie znasz dowcipowi swemu”, „że cię wyniosło Szczęście nad Tryjony”). Utwór posiada puentę, którą autor zawarł w czterech ostatnich wersach.
Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana, co stanowi charakterystyczną cechę poezji barokowej. Typowe dla epoki jest także posługiwanie się konceptem, czyli zaskakującym zabiegiem, który ma przyciągnąć uwagę czytelnika. W utworze „Cnota grunt wszystkiemu” rolę konceptu pełni zastosowanie anafory, szesnaście wersów rozpoczyna się od słów „nic to”, co neguje znaczenie wszystkich ziemskich wartości. Pojawiają się także powtórzenia („Fraszka wszytko na świecie, fraszka z każdej strony!”, „Sama cnota i sława, która z cnoty płynie”, „wiecznie trwa i wiecznie słynie”), epitety („domu zacnego”, „wielkie osady”, „niemałe gromady”, „nieodmiennym torem”, „papieskie i carskie korony”) i metafory („cię wyniosło Szczęście nad Tryjony”, „byś miał tysiąc lat szczęsne panowanie”). Charakterystyczna dla epoki baroku jest również obecność antytezy („Tą kto żyje, ma dosyć, choć nie ma niczego”). Wypowiedź podmiotu lirycznego ma emocjonalny charakter, zastosowano wykrzyknienia („Fraszka wszytko na świecie, fraszka z każdej strony!”).
Na licznych przykładach, podmiot liryczny stara się udowodnić czytelnikowi ulotność dóbr doczesnych. Żadne osiągnięcia nie mają większego znaczenia, ponieważ dla Boga na Sądzie Ostatecznym będzie liczyć się wyłącznie cnota. Pierwszy wers utworu stanowi jasne nawiązanie do twórczości Jana Kochanowskiego („Fraszka wszytko na świecie, fraszka z każdej strony!”). Naborowski odwołuje się do „Trenu XI” („Fraszka, kto sie przypatrzy, fraszka z każdej strony”) oraz fraszki „O żywocie ludzkim” („Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy, fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy”). Poeta zgadza się z Kochanowskim, stwierdzając, że wszystkie doczesne sprawy to zaledwie „fraszka”, drobiazg, który z szerszej perspektywy nie ma żadnego znaczenia.
Podmiot liryczny wymienia wszystkie dobra, których ludzie pragną najbardziej. Próbuje uświadomić wszystkim materialistom, że majestatyczne pałace, obfite uczty i zgromadzone bogactwa nie zapewnią człowiekowi najważniejszego - cnoty. Osoba mówiąca stwierdza, że nawet spokojne życie ziemianina, prowadzenie gospodarstwa i posiadanie licznej rodziny nie są sensem ludzkiej egzystencji.
Bóg nie ocenia człowieka ze względu na jego charakter, nawet osoby wesołe i lubiane w towarzystwie będą rozliczane ze swoich czynów, a nie popularności. Podmiot liryczny odważa się stwierdzić, że zbawienia nie zapewni wysoka pozycja w Kościele ani posiadanie władzy nad krajem. Wobec Boga wszyscy ludzie są równi, papież czy car będą sądzeni tak samo jak ich służący.
Utwór ma przypominać, że życie każdego człowieka posiada swój kres. Nawet jeśli ludzki los jest wypełniony szczęściem i pomyślnością, dobra passa kiedyś dobiegnie końca. Trzeba więc być przygotowanym na śmierć, nie zatracać się w korzystaniu z życia doczesnego, ponieważ jest ono wyłącznie etapem przejściowym. Nawet najbardziej zadowolony ze swojego losu człowiek kiedyś dostrzeże marność i przemijanie wszystkich dóbr i radości.
Według osoby mówiącej, jedyną prawdziwą wartością jest cnota. Tylko ona nadaje życiu sens, ponieważ prowadzi do zbawienia i wiecznego szczęścia w Królestwie Niebieskim. Wartość cnoty nigdy nie mija, sprawia że wspomnienia o człowieku stają się nieśmiertelne. W przeciwieństwie do towarzyskiej popularności, zapewnia prawdziwą sławę. Człowiek, który posiada cnotę ma wszystko, nawet jeśli za życia cierpiał z powodu niedostatku. Osoba pozbawiona cnoty nie ma nic, nawet jeśli była zamożna i zajmowała wysoką pozycję społeczną. Bóg nie zważa na ziemskie bogactwa, ponieważ nie są one w stanie zastąpić najważniejszych wartości.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.
Cudo ! x33
fajna interpretacja:))