Męczeństwo św. Urszuli i dziesięć tysięcy dziewic, Peter Paul Rubens, XVII wiek
Utwór Daniela Naborowskiego „Marność” wpisuje się w konwencję fraszki, jest krótki i posiada celną, dwuwersową puentę. Ma na celu podkreślenie jak ulotne i błahe jest ludzkie życie i wszystkie dobra doczesne. Fraszka wpisuje się więc w światopogląd charakterystyczny dla epoki baroku.
Spis treści
Opinie Naborowskiego na temat ludzkiej egzystencji wynikały głównie z wyznawanej wiary, poeta był gorliwym kalwinistą. Twierdził więc, że człowiek nie może być wolny od grzechu, a zbawienie duszy zależy wyłącznie od bożej łaski, a nie dobrych lub złych uczynków.
W utworze „Marność” Naborowski nie odrzuca całkowicie świata opartego na ulotnych wartościach, ale proponuje postawę pełną spokoju i umiaru. Człowiek powinien pozostawać bierny i przyjmować rzeczywistość taką jak została stworzona przez Boga. Bierność i bezgraniczne zaufanie stwórcy są cechami charakterystycznymi dla twórczości Naborowskiego.
Poeta nawiązuje w utworze do motywu vanitas, pochodzącego z biblijnej Księgi Koheleta. Idea ta została wyrażona w słowach „Vanitas vanitatum, et omnia vanitas” („marność nad marnościami i wszystko marność”). Koncepcja była bliska ludziom epoki baroku, rozdartym między grzesznym ciałem a dążącą do zbawienia duszą. Łacińska sentencja obrazuje nieuchronne przemijanie wszystkich ziemskich wartości.
Poeta nie zastosował podziału na strofy, utwór ma budowę stychiczną. Składa się z dziesięciu wersów, napisanych siedmiozgłoskowcem. Ostatnie dwa wersy pełnią funkcję puenty i podsumowują przemyślenia podmiotu lirycznego. W utworze pojawiają się rymy parzyste (aabb).
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny wypowiada się w imieniu zbiorowości wszystkich ludzi, ponieważ przemijanie ziemskich wartości jest tematem uniwersalnym. Pojawiają się więc czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej („miłujmy i żartujmy”). Utwór wpisuje się w nurt liryki refleksyjnej, osoba mówiąca wyraża swoje przemyślenia na temat ludzkiej egzystencji.
Poeta posługuje się stylem marinistycznym, typowym dla epoki baroku. Utwór ma więc kunsztowną formę, pojawiają się liczne środki poetyckie. Zastosowano inwersje („miłujmy i żartujmy, żartujmy i miłujmy”). Obecne są również powtórzenia („marna marność słynie”). W wypowiedzi podmiotu lirycznego pojawiają się metafory („świat hołduje marności”, „fraszką śmierć i trwoga”). Poeta zastosował też epitety („ziemskie włości”, „marna marność”).
Podmiot liryczny zauważa, że świat opiera się na tymczasowych wartościach. Ludzie dążą do zdobycia majątku, sławy czy miłości, mimo że wszystko to nieuchronnie przeminie. Wszystkie osiągnięcia nie będą jednak miały znaczenia dla Boga, każdy człowiek stanie przed nim na tych samych zasadach. Jedyne, co jest stałe na świecie, to właśnie przemijanie oraz tytułowa marność.
Większość ludzi zastanawia się nad sensem zdobywania kolejnych ziemskich dóbr, ale często porzuca te wątpliwości, ponieważ świadomość własnej kruchości jest bolesna. Człowiek funkcjonuje tak, jakby jego ziemska egzystencja miała trwać wiecznie, chce jak najwięcej osiągnąć. Te dążenia mają swoje pozytywne strony, ludzka ambicja zapewnia postęp.
Przygnębiające refleksje na temat błahości doczesnego świata są przełamane przez puentę. Stanowi ona receptę na odnalezienie się w niepewnym i zmiennym świecie. Sensem ludzkiej egzystencji jest idea życia wiecznego. Człowiek musi pamiętać, że życie doczesne to tylko wstęp do nieskończonego szczęścia u boku Boga. Egzystencja na ziemi ma na celu sprawdzenie ludzkiej postawy oraz wykształcenie stabilnego systemu wartości.
Człowiek powinien wykazać się w życiu doczesnym posłuszeństwem wobec Boga, co przejawia się akceptacją rzeczywistości, ze wszystkimi jej wadami. Utwór stanowi zaprzeczenie renesansowego humanizmu, który czynił z człowieka centrum wszechświata. Podmiot liryczny reprezentuje światopogląd człowieka epoki baroku, pokładającego jedyną nadzieję w Bogu i dążeniu do życia wiecznego.
Aktualizacja: 2024-06-28 17:47:04.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.