Męczeństwo św. Urszuli i dziesięć tysięcy dziewic, Peter Paul Rubens, XVII wiek
Utwór Daniela Naborowskiego „Marność” traktuje o ulotności i doczesności ludzkiego życia. Wiersz realizuje tematykę i założenia charakterystyczne dla epoki baroku. Twórczość poety zaliczana jest do nurtu poezji metafizycznej.
Spis treści
Opinie Naborowskiego na temat ludzkiej egzystencji wynikały głównie z wyznawanej wiary, poeta był gorliwym kalwinistą. Twierdził więc, że człowiek nie może być wolny od grzechu, a zbawienie duszy zależy wyłącznie od bożej łaski, nie zaś dobrych lub złych uczynków.
W utworze „Marność” Naborowski nie odrzuca całkowicie świata opartego na ulotnych wartościach, ale proponuje postawę pełną spokoju i umiaru. Człowiek powinien pozostawać bierny i przyjmować rzeczywistość taką jak została stworzona przez Boga. Bierność i bezgraniczne zaufanie stwórcy są cechami charakterystycznymi dla twórczości Naborowskiego.
Poeta nawiązuje w utworze do motywu vanitas pochodzącego z biblijnej Księgi Koheleta. Idea ta została wyrażona w słowach „Vanitas vanitatum, et omnia vanitas” („marność nad marnościami i wszystko marność”). Koncepcja ta była bliska ludziom epoki baroku, rozdartym między grzesznym ciałem a dążącą do zbawienia duszą. Łacińska sentencja obrazuje nieuchronne przemijanie wszystkich ziemskich wartości.
Utwór Naborowskiego ma budowę stychiczną, czyli nie jest podzielony na strofy. Wiersz składa się z dziesięciu wersów napisanych siedmiozgłoskowcem. Ostatnie dwa wersy pełnią funkcję puenty i podsumowują przemyślenia podmiotu lirycznego. W utworze pojawiają się rymy parzyste (aabb).
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny wypowiada się w imieniu zbiorowości wszystkich ludzi, ponieważ przemijanie ziemskich wartości jest tematem uniwersalnym. Pojawiają się więc czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej („miłujmy i żartujmy”). Utwór wpisuje się w nurt liryki refleksyjnej, osoba mówiąca wyraża swoje przemyślenia na temat ludzkiej egzystencji.
Poeta posługuje się stylem marinistycznym typowym dla epoki baroku. Utwór ma więc kunsztowną formę. W wierszu występują środki stylistyczne, takie jak inwersja („miłujmy i żartujmy, żartujmy i miłujmy”), powtórzenie („marna marność słynie”), metafora („świat hołduje marności”, „fraszką śmierć i trwoga”) czy epitet („ziemskie włości”, „marna marność”).
Podmiot liryczny zauważa, że świat opiera się na doczesnych wartościach. Ludzie dążą do zdobycia majątku, sławy czy miłości, mimo że wszystko to nieuchronnie przeminie. Żaden z tych aspektów życia jednak nie będzie miał znaczenia dla Boga, gdyż każdy człowiek stanie przed nim na tych samych zasadach. Jedyne, co jest stałe na świecie, to właśnie przemijanie.
Większość ludzi zastanawia się nad sensem zdobywania kolejnych ziemskich dóbr, ale często porzuca te wątpliwości, ponieważ świadomość własnej kruchości jest bolesna. Człowiek funkcjonuje tak, jakby jego ziemska egzystencja miała trwać wiecznie, chce jak najwięcej osiągnąć. Te dążenia mają swoje pozytywne strony, ludzka ambicja zapewnia postęp.
W wierszu przygnębiające refleksje na temat błahości doczesnego świata są przełamane przez puentę. Sensem ludzkiej egzystencji jest idea życia wiecznego. Człowiek musi pamiętać, że życie doczesne to tylko wstęp do nieskończonego szczęścia u boku Boga. Egzystencja na ziemi ma na celu sprawdzenie ludzkiej postawy oraz wykształcenie stabilnego systemu wartości.
Człowiek powinien wykazać się w życiu doczesnym posłuszeństwem wobec Boga, co przejawia się akceptacją rzeczywistości, ze wszystkimi jej wadami. Utwór stanowi zaprzeczenie renesansowego humanizmu, który stawia człowieka w centrum wszechświata. Podmiot liryczny reprezentuje światopogląd człowieka epoki baroku, pokładającego jedyną nadzieję w Bogu i dążeniu do życia wiecznego.
Aktualizacja: 2025-04-27 13:05:04.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.