Wisława Szymborska, fot: Jurek Holzer, TT News Agency / Alamy
Wisława Szymborska to najpopularniejsza polska poetka – jej twórczość jest bardzo charakterystyczna. Główna cecha utworów noblistki to pozorna prostota, pod którą często ukrywa się głęboki, intelektualny przekaz. Serią najciekawszych wierszy są te odnoszące się do malarstwa – jednym z przykładów jest utwór „Veermer”.
Spis treści
Obraz, który stanowi główną tematykę utworu, to dzieło mieszczące się w zbiorze innych prac malarza. Powstanie dzieła określa się na lata 1658-1661. Daty te sugerują, że praca została namalowana przez Vermeera w momencie, w którym był on już doświadczonym twórcą. Zbiór prac, o którym mowa, dotyczy uwiecznionych przez malarza postaci kobiecych wykonujących przeróżne czynności – porządkowe, codzienne, gospodarcze.
Mleczarka, Jan Vermeer, 1658-1661
„Mleczarka” – funkcjonująca również pod inną nazwą: „Dziewczyna ze szklanką mleka” – to obraz prezentujący kobietę, służącą, przelewającą mleko z dzbanka do większego naczynia znajdującego się na stole. Postać wykonuje swoje zadanie w skupieniu – sugerują to opuszczone oczy i uważna postawa.
Kolorystyka obrazu jest zróżnicowana, miesza w sobie barwy zimne i ciepłe. Mleczarka ubrana jest w żółtą suknie z niebieskim dołem – przykuwa to w sposób znaczący uwagę obserwatora, podobnie jak narzuta na stole o kolorze zielonym. Na stole, prócz garnka, znajduje się również pieczywo i kosz z chlebem. Stół ulokowany jest w pobliżu okna, za którego sprawą pomieszczenie oświetlone jest naturalnym światłem. Światło w szczególny sposób pokrywa metalowy dzbanek. Technika, za sprawą której osiągnięty został efekt świetlny, nazywa się pointylizmem i odnosi się do skupienia uwagi na konkretnym przedmiocie przy pomocy gry świateł. Niezwykłość i emocje bijące z obrazu zdecydowała się uchwycić Wisława Szymborska, umieszczając dzieło jako główny temat swojego wiersza.
Krótki wiersz jest refleksją, która przyszła do głowy podmiotowi lirycznemu w czasie obserwacji obrazu. Podmiot liryczny w utworze nie ujawnia się – pozostaje w cieniu i dzieli się jedynie swoimi przemyśleniami dotyczącymi dzieła sztuki.
Znacząca dla całości utworu jest metafora i równocześnie epitet: „namalowana cisza”, za której sprawą możliwe stało się dostrzeżenie głównego przesłania utworu.
Słowo „Świat” w wierszu napisane zostało dużą literą – jest to zabieg celowy, mający uwydatnić nazwę własną i posłużyć jako kontrast dla ostatniego wersu utworu, w którym słowo to – tym razem pisane małą literą – pojawia się ponownie.
Wiersz jest kompozycją zamkniętą. Składa się właściwie z jednego zdania, które całościowo ujmuje myśl podmiotu lirycznego.
Wiersz jest wyrazem przemyśleń, które towarzyszyły podmiotowi lirycznemu w trakcie podziwiania obrazu. Z pierwszego wersu czytelnik może wywnioskować, że oględzinom podlegał oryginał – mowa kobiecie „z Rijksmuseum”, czyli muzeum holenderskiego, w którym można podziwiać obraz od 1908 roku.
Dalsze kilka wersów precyzyjne opisuje obraz. Opis jest wyjątkowo poetycki – nie skupia się na szczegółach dzieła, ale na refleksjach związanych z podziwianym dziełem. Wers:
w namalowanej ciszy i skupieniu
Odnosi się do nastroju panującego w wierszu. Kobieta na obrazie przelewa mleko w pozie bezpośrednio sugerującej pełne skupienie. Obserwator może wywnioskować, że jedynym dźwiękiem, jaki towarzyszy czynności, jest odgłos przelewającego się mleka. Wers wydobywa zatem główne cechę obrazu – zakończoną sukcesem próbę malarskiego przedstawienia zarówno ciszy, jak i skupienia.
Dwa ostatnie wersy skupiają się na kolejnym charakterystycznym wyróżniku obrazu Veermera:
mleko z dzbanka do miski dzień po dniu przelewa
Malarzowi udało uchwycić się prostą codzienną czynność służącej i zachować ją w czasie. Dzięki uchwyceniu na obrazie mleczarki przelewającej mleko możliwa jest obserwacja tej czynności w nieskończoność. Dzień po dniu będzie ona trwała tak samo, z identyczną dozą skupienia i przebijającej z obrazu ciszy.
Dwa pierwsze oraz dwa ostatnie wersy utworu zawierają sens przemyśleń podmiotu lirycznego. Rozmyśla on o tym, że dopóki kobieta z obrazu przelewa swoje mleko:
nie zasługuje Świat na koniec świata.
Wersy te zawierają w sobie prostą, ale równocześnie głęboką myśl – rzecz tak charakterystyczną dla twórczości Szymborskiej. Nieujawniający się w utworze podmiot liryczny dzieli się z odbiorcą refleksją, że „Świat” (pisany z wielkiej litery z rozmysłem) nie zasługuje na koniec świata dopóki możliwa jest obserwacja obrazu. Świadczy to o tym, że odbiór dzieła jest wyjątkowo pozytywny – za sprawą wszystkich namalowanych detali oraz emocji i spokoju bijącego z obrazu, możliwa jest jego ciągła kontemplacja.
Tym samym obraz może dzielić się z odbiorcą za każdym razem swoim nastrojem. Spokój, jaki osiągnąć można w trakcie podziwiania dzieła podmiot liryczny uważa za coś bardzo ważnego w życiu – dzięki harmonii zawartej w malunku, odpowiedniemu doborowi barw i szczegółów można w pełni skupić się na ich śledzeniu i zapomnieć o otaczających problemach. Tę cechę obrazu podmiot liryczny uznaje za ważną. Stąd wyróżnienie dzieła sztuki przy pomocy poezji na jego temat.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.