Wisława Szymborska, fot: Jurek Holzer, TT News Agency / Alamy
Wisława Szymborska to najpopularniejsza polska poetka – jej twórczość jest bardzo charakterystyczna. Główna cecha utworów noblistki to pozorna prostota, pod którą często ukrywa się głęboki, intelektualny przekaz. Serią najciekawszych wierszy są te odnoszące się do malarstwa – jednym z przykładów jest utwór „Veermer”.
Spis treści
Obraz, który stanowi główną tematykę utworu, to dzieło mieszczące się w zbiorze innych prac malarza. Powstanie dzieła określa się na lata 1658-1661. Daty te sugerują, że praca została namalowana przez Vermeera w momencie, w którym był on już doświadczonym twórcą. Zbiór prac, o którym mowa, dotyczy uwiecznionych przez malarza postaci kobiecych wykonujących przeróżne czynności – porządkowe, codzienne, gospodarcze.
Mleczarka, Jan Vermeer, 1658-1661
„Mleczarka” – funkcjonująca również pod inną nazwą: „Dziewczyna ze szklanką mleka” – to obraz prezentujący kobietę, służącą, przelewającą mleko z dzbanka do większego naczynia znajdującego się na stole. Postać wykonuje swoje zadanie w skupieniu – sugerują to opuszczone oczy i uważna postawa.
Kolorystyka obrazu jest zróżnicowana, miesza w sobie barwy zimne i ciepłe. Mleczarka ubrana jest w żółtą suknie z niebieskim dołem – przykuwa to w sposób znaczący uwagę obserwatora, podobnie jak narzuta na stole o kolorze zielonym. Na stole, prócz garnka, znajduje się również pieczywo i kosz z chlebem. Stół ulokowany jest w pobliżu okna, za którego sprawą pomieszczenie oświetlone jest naturalnym światłem. Światło w szczególny sposób pokrywa metalowy dzbanek. Technika, za sprawą której osiągnięty został efekt świetlny, nazywa się pointylizmem i odnosi się do skupienia uwagi na konkretnym przedmiocie przy pomocy gry świateł. Niezwykłość i emocje bijące z obrazu zdecydowała się uchwycić Wisława Szymborska, umieszczając dzieło jako główny temat swojego wiersza.
Krótki wiersz jest refleksją, która przyszła do głowy podmiotowi lirycznemu w czasie obserwacji obrazu. Podmiot liryczny w utworze nie ujawnia się – pozostaje w cieniu i dzieli się jedynie swoimi przemyśleniami dotyczącymi dzieła sztuki.
Znacząca dla całości utworu jest metafora i równocześnie epitet: „namalowana cisza”, za której sprawą możliwe stało się dostrzeżenie głównego przesłania utworu.
Słowo „Świat” w wierszu napisane zostało dużą literą – jest to zabieg celowy, mający uwydatnić nazwę własną i posłużyć jako kontrast dla ostatniego wersu utworu, w którym słowo to – tym razem pisane małą literą – pojawia się ponownie.
Wiersz jest kompozycją zamkniętą. Składa się właściwie z jednego zdania, które całościowo ujmuje myśl podmiotu lirycznego.
Wiersz jest wyrazem przemyśleń, które towarzyszyły podmiotowi lirycznemu w trakcie podziwiania obrazu. Z pierwszego wersu czytelnik może wywnioskować, że oględzinom podlegał oryginał – mowa kobiecie „z Rijksmuseum”, czyli muzeum holenderskiego, w którym można podziwiać obraz od 1908 roku.
Dalsze kilka wersów precyzyjne opisuje obraz. Opis jest wyjątkowo poetycki – nie skupia się na szczegółach dzieła, ale na refleksjach związanych z podziwianym dziełem. Wers:
w namalowanej ciszy i skupieniu
Odnosi się do nastroju panującego w wierszu. Kobieta na obrazie przelewa mleko w pozie bezpośrednio sugerującej pełne skupienie. Obserwator może wywnioskować, że jedynym dźwiękiem, jaki towarzyszy czynności, jest odgłos przelewającego się mleka. Wers wydobywa zatem główne cechę obrazu – zakończoną sukcesem próbę malarskiego przedstawienia zarówno ciszy, jak i skupienia.
Dwa ostatnie wersy skupiają się na kolejnym charakterystycznym wyróżniku obrazu Veermera:
mleko z dzbanka do miski dzień po dniu przelewa
Malarzowi udało uchwycić się prostą codzienną czynność służącej i zachować ją w czasie. Dzięki uchwyceniu na obrazie mleczarki przelewającej mleko możliwa jest obserwacja tej czynności w nieskończoność. Dzień po dniu będzie ona trwała tak samo, z identyczną dozą skupienia i przebijającej z obrazu ciszy.
Dwa pierwsze oraz dwa ostatnie wersy utworu zawierają sens przemyśleń podmiotu lirycznego. Rozmyśla on o tym, że dopóki kobieta z obrazu przelewa swoje mleko:
nie zasługuje Świat na koniec świata.
Wersy te zawierają w sobie prostą, ale równocześnie głęboką myśl – rzecz tak charakterystyczną dla twórczości Szymborskiej. Nieujawniający się w utworze podmiot liryczny dzieli się z odbiorcą refleksją, że „Świat” (pisany z wielkiej litery z rozmysłem) nie zasługuje na koniec świata dopóki możliwa jest obserwacja obrazu. Świadczy to o tym, że odbiór dzieła jest wyjątkowo pozytywny – za sprawą wszystkich namalowanych detali oraz emocji i spokoju bijącego z obrazu, możliwa jest jego ciągła kontemplacja.
Tym samym obraz może dzielić się z odbiorcą za każdym razem swoim nastrojem. Spokój, jaki osiągnąć można w trakcie podziwiania dzieła podmiot liryczny uważa za coś bardzo ważnego w życiu – dzięki harmonii zawartej w malunku, odpowiedniemu doborowi barw i szczegółów można w pełni skupić się na ich śledzeniu i zapomnieć o otaczających problemach. Tę cechę obrazu podmiot liryczny uznaje za ważną. Stąd wyróżnienie dzieła sztuki przy pomocy poezji na jego temat.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:34:22.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: kontakt@poezja.org. Bardzo dziękujemy.