Krzysztof Kamil Baczyński, fot: Autor nieznany, Muzeum Powstania Warszawskiego
Ballada zimowa za pośrednictwem rozbudowanej metafory baśni o rycerzu nawiązuje do tragicznych wydarzeń wojennych z okupowanej przez Niemców Warszawy. Utwór Krzysztofa Kamila Baczyńskiego przenosi czytelnika do baśniowego, lecz groźnego świata niczym z romantycznej poezji. Narrator przedstawia moment śmierci rycerza, co ma bezpośrednie odniesienie do śmierci powstańców podczas wojny.
Spis treści
Krzysztof Kamil Baczyński podpisywał swoje wiersze, dzięki czemu można dokładnie określić czas ich powstania. W przypadku Ballady zimowej był to listopad 1941 roku.
Znając biografię poety, można domyślić się, że utwór nawiązuje bezpośrednio do wydarzeń z II Wojny Światowej, w których Baczyński sam brał czynny udział. Działał w organizacjach powstańczych i jednocześnie kontynuował naukę na studiach polonistycznych. Efektem tych dwóch wydarzeń (edukacji i wojny) było stworzenie Ballady zimowej. W utworze wyraźnie dostrzec można wpływ poezji romantycznej, np. wierszy Juliusza Słowackiego i Adama Mickiewicza.
Ballada zimowa jest klasycznym przykładem tego gatunku. Autor wykorzystał wszystkie elementy, jakie posiada ballada. Jest to utwór z pogranicza liryki, epiki i dramatu. Wierszowane zwrotki nawiązują do poezji. Epicki charakter związany jest z opowieścią krótkiej, lecz dramatycznej historii o śmierci rycerza. Budowa wiersza jest prosta, z podziałem na zwrotki trzywersowe, gdzie pierwsze dwa wersy kończą się rymem, a ostatni pozostaje bez rymu. To celowy zabieg, który tworzy rodzaj klamry, zamknięcia poszczególnych zwrotek. Każda z krótkich zwrotek przedstawia konkretną scenę i ilustruje akcję.
Narrator opisuje i opowiada, wykorzystując liczne metafory. Już pierwszy wers zawiera metaforę: "Chmura z miedzi uderza (...)". W rzeczywistości chmura nie potrafi uderzać. To jednocześnie ożywienie (animizacja) zjawiska meteorologicznego, jakim jest chmura. W tej metaforze można doszukać się odwołania do kul miedzianych, wystrzeliwanych z pistoletów podczas wojny. "Blaskiem bije w puklerzach" - to kolejna metafora i jednocześnie ożywienie chmury. W kolejnych wersach metafora i ożywienie występują ze sobą w ścisłym połączeniu.
Metafora pojawia się w wierszu wielokrotnie: "w lasach siwych od błysków" (chodzi o lasy spowite dymem od wystrzałów i od śniegu), "puszyste łowy" (udane, obfite łowy), "knieje srebrzyste" (las lśniący od mrozu), "senność złej nocy" (noc nie może być senna, to także animizacja), "w sercu zatlił mu ślepo-szary płomyk pradawnej piosenki", "w popiół zmienił się z koniem i cieniem". Metafory użyte przez Krzysztofa Kamila Baczyńskiego są pełne paradoksów. Paradoks, czyli rzecz lub zjawisko, które nie może się wydarzyć i nie ma racjonalnych podstaw, a swoje uzasadnienie znajduje właśnie w poezji. Takim paradoksem jest "sypanie ciemności" i kamieni przez niebo: " Tylko niebo sczerniałe dalej w grozie sypało gwiazdom – ciemność, a ludziom – kamienie".
Porównanie pojawia się w wierszu równie często, jak metafora. Porównaniem są: "jak znużenia kołyską" - chodzi o senność i zmęczenie, "jak chmura jabłoni" - porównanie do kwitnących jabłoni, których korony tworzą kształt przypominający białą chmurę, "... na mróz jak na igłę wbici" - porównanie mrozu do srebrnej i kującej igły, "jak głaz w biegu" - to jednocześnie ożywienie głazu i porównanie do człowieka, który potrafi biegać.
Znając życiorys Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, nietrudno zinterpretować Balladę zimową jako obraz prawdziwych wydarzeń z czasu II Wojny Światowej. W wierszu opisana jest wędrówka rycerza wracającego z łowów zimową, mroźną porą. Rycerz umiera na mrozie. Przyczyną śmierci baśniowego bohatera ballady jest zamarznięcie w zamieci śnieżnej. Tymczasem podobne sceny miały miejsce na ulicach Warszawy zimą 1941 r, gdy Baczyński tworzył ten utwór. Młodzi powstańcy, przedstawiciele Pokolenia Kolumbów mogą być śmiało porównani do rycerzy. Przedzierali się przez ostrzał wroga jak rycerz, który na koniu szedł z łowów przez śnieżycę.
Wiersz opisuje obecny w wielu wierszach Baczyńskiego moment śmierci. Rycerz zasypia, zmienia się w kamień i zamarza. Śmierć młodych powstańców warszawskich była bardzo podobna. Groza i powaga sytuacji zostały podkreślone przez dobór słów, archaiczny język i kontrast pomiędzy wersami wierszowanymi, a ostatnim wersem każdej zwrotki pozostającym bez rymu. Wszystkie środki stylistyczne (metafora, porównanie, paradoks) mają na celu osadzenie współczesnych Kamilowi Baczyńskiemu zdarzeń w nieokreślonym, baśniowym kontekście. Poeta próbuje zmierzyć się ze strachem i przełamać lęk przed umieraniem. Każdego dnia działając w organizacjach powstańczych widzi tragedie mieszkańców Warszawy. Baczyński, podobnie jak inni powstańcy widzieli śmierć w walce każdego dnia. Ballada zimowa jest poetycką opowieścią o śmierci podczas walki i jednocześnie hołdem oddanym młodym bohaterom. Śmierć powstańców zostaje uwznioślona i porównana do bohaterskiej śmierci rycerza.
Sama postać rycerza jest w wierszu kluczowa. Rycerz posługiwał się kodeksem honorowym, wyznawał określone zasady, nigdy nie czynił zła i bronił słabszych. Rycerz w baśniach i mitach jest obrońcą. Dlatego Krzysztof Kamil Baczyński wykorzystał postać rycerza. Powstańcy, jakich znał, byli jak rycerze.
Ballada zimowa powstała w 1941 roku, a Elegia o chłopcu polskim w 1944. Oba wiersze łączy wiele elementów. W obu utworach pojawia się postać rodzica. W Balladzie zimowej wspomnienie matki splata się ze wspomnieniem dzieciństwa: "Jak w dzieciństwa piosence niosła matka na witanie z synem. Złote kosy i oczy (...)". W Elegii to jeden z rodziców opisuje śmierć swojego dziecka i opłakuje ją. Także w Elegii pojawiają się liczne metafory i porównania. Kluczowy jest też moment śmierci. W Balladzie zimowej Baczyński zawarł bardzo uniwersalną metaforę, która może odnosić się do wszystkich powstańców i wszystkich, którzy zginęli na polu walki. Motyw śmierci pojawia się w wielu wierszach i za każdym razem jest on przedstawiony w inny sposób.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:53.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.