Bolesław Leśmian, fot: autor nieznany, Współcześni Pisarze Polscy - Serja I, polona.pl
Wiersz Bolesława Leśmiana „Po ciemku” został wydany w 1936 roku jako część tomu „Napój cienisty”. Jest subtelnym erotykiem i opowiada o nocnym spotkaniu dwójki kochanków. Wypowiedź podmiotu lirycznego nie skupia się tylko na historii zakochanych, podmiot liryczny wplata w swoją wypowiedź opisy natury, wiążące się ściśle z parą kochanków.
Spis treści
Utwór należy do tomiku „Napój cienisty”, a dokładniej do jego części „Pieśń o rozumnej dziewczynie”. Cały zbiór jest wyrazem dojrzałego światopoglądu poety, który z wiekiem stawał się coraz bardziej radykalny. Leśmian inspirował się tematyką snów i marzeń sennych oraz stworzył własną interpretację psychoanalizy Freuda. Fascynacja ludowością i folklorem ustąpiła miejsca przemyśleniom metafizycznym, na pierwszym miejscu znalazły się miłość i śmierć.
Większość utworów ma wymowę pesymistyczną, Leśmian zaczął wątpić w doskonałość i nieograniczoną moc Boga. Zbiór jest charakterystyczny dla twórczości tego poety ze względu na zastosowane słownictwo. Pojawiają się neologizmy oraz bogactwo środków stylistycznych. Przedstawiona w utworze wizja miłości ma cechy fantastyczne, para zakochanych znajduje się w jedności z naturą.
Wiersz należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny jest obserwatorem opisywanych wydarzeń, nie bierze w nich czynnego udziału. W utworze pojawiają się elementy mowy zależnej, osoba mówiąca cytuje wypowiedzi wichru i mew, co uzupełnia przedstawioną sytuację liryczną.
Wiersz ma budowę stychiczną, poeta nie zastosował podziału na strofy. Składa się z osiemnastu wersów o stałej ilości sylab, ze średniówką po czwartej zgłosce. Zastosowano rymy żeńskie parzyste (aabb), które nadają rytmiczności i ułatwiają odbiór wiersza. Utwór został napisany wyszukanym, metaforycznym językiem. Sytuacja liryczna ma miejsce nocą, gdy wszystko wydaje się tajemnicze i niepokojące.
Warstwa stylistyczna jest rozbudowana, pojawiają się liczne środki poetyckie, które tworzą metaforyczny opis spotkania dwójki kochanków. Przedmioty, zjawiska i zwierzęta nabierają w utworze cech ludzkich, zastosowano personifikacje („noc nad nimi niechętnie przemija”, „powiada wicher do przestworu”, „nad morzem białe mewy lecą, jedna mówi”). Pojawiają się również metafory („świat się trwali, ale tak niepewnie”, „mrok, co wsnuł się w ich ściśliwe sploty”). Opis nabiera plastyczności dzięki epitetom („dalekim borem”, „białe mewy”, „ściśliwe sploty”). Charakterystyczne dla twórczości Leśmiana są neologizmy („świat się trwali”, „pozadrzewnie”, „ściśliwe”). Wypowiedź podmiotu lirycznego jest emocjonalna, zastosowano wykrzyknienia („Gdy po ciemku, obok siebie leżą!”, „Świat się trwali, ale tak niepewnie!”, „Nic nie znalazł w ciałach, prócz pieszczoty!”).
Utwór opowiada o nocnym spotkaniu dwójki kochanków. Podmiot liryczny opisuje nie tylko ich schadzkę, ale też obrazy natury, przenosząc się po świecie, do lasu i nad morze. Wiersz jest dynamiczny, wydarzenia płynnie po sobie następują. Zakochani oddają się namiętności, utwór jest jednak subtelny, a miłość zostaje przedstawiona w delikatny, romantyczny sposób.
Para cieszy się wzajemną obecnością, są przekonani o wzajemności uczuć. Nawet noc dostrzega jak bardzo nie mogli doczekać się spotkania, gdyby miała wybór, wolałaby nigdy nie przemijać. Zakochanym towarzyszy tylko natura współgrając z ich uczuciami. Jest to zgodne z poglądami autora, Leśmian często postulował w swojej twórczości powrót do przyrody i życie w zgodzie z jej prawami. Para zakochanych ma wrażenie, że świat zatrzymał się w miejscu, a trwająca chwila nigdy nie przeminie. Natura staje się niepewna, nie wie czy może uczestniczyć w intymnym spotkaniu ludzi. Drzewa kołyszą się, podobnie jak ciała zakochanych.
W utworze pojawia się Bóg, który pełni rolę stwórcy, kierującego prawami natury. To dzięki niemu wieje wiatr wprawiający w ruch drzewa. Sytuacja jednak jest tak wyjątkowa, że wicher postanawia się zbuntować, nie zamierza dzisiaj wracać w stronę boru. Przyroda w utworze nabiera cech ludzkich, ma prawo do własnych uczuć, przemyśleń i reakcji.
W utworze pojawiają się trzy mewy, latające nad morzem. Pierwsza z nich widziała coś czego inni nawet sobie nie wyobrażają, posiadła niedostępną wiedzę. Druga mewa miała szansę ujrzeć siedzibę samego Boga. Trzecia z nich zobaczyła parę zakochanych podczas nocnego spotkania. To co ujrzała trudno opisać słowami. W utworze łatwiej jest opowiedzieć o niebiosach, niż o uczuciu między dwojgiem ludzi. Mewy posiadają w wierszu nie tylko cechy ludzkie, ale wręcz nadnaturalne zdolności.
Wiersz jest jednym z najwybitniejszych erotyków Leśmiana. Chwila bliskości jest przedstawiona w delikatny i wyjątkowy sposób. Między zakochanymi doszło nie tylko do połączenia ciał, ale też dusz. W ich spotkanie wdziera się mrok, kojarzony z czymś złym, niebezpiecznym. Nie udało mu się jednak zniszczyć upojnej chwili, bo miłość jest tak niewinna i czysta, że nie można znaleźć w niej żadnej goryczy.
Aktualizacja: 2024-06-27 19:00:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.