Jan Brzechwa, fot: Archiwum Fotograficzne Władysława Miernickiego, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Dużą część twórczości Jana Brzechwy stanowią wiersze dla dzieci. Bohaterami wielu z nich poeta uczynił zwierzęta, które przejawiają jednak zachowania i przywary typowe dla ludzi. Przykładem takiego zabiegu jest również wiersz „Mrówka”.
Spis treści
Poezja dziecięca Jana Brzechwy jest jednym z najbardziej znanych elementów twórczości poety. Jego wiersze czytano prawdopodobnie wszystkim młodym Polakom. Stosunek poety do dzieci był zazwyczaj dosyć obojętny, a tworzeniem utworów skierowanych do najmłodszych dopiero w 1937 roku. Rzekomo chciał w ten sposób zainteresować sobą pewną przedszkolankę.
Ze względu na liczne zabawy słowne i zastosowanie absurdalnego humoru, utwory są interesujące nie tylko dla dzieci, ale też ich opiekunów. Jest to typowa cecha współczesnej poezji dziecięcej, odchodzi się w niej od baśniowo-sielankowej konwencji na rzecz pobudzania wyobraźni i samodzielnego myślenia. W utworach Brzechwy nie pojawiają się jasno wyrażone morały, autor pozostawia interpretację sytuacji lirycznej czytelnikowi.
Utwór jest dosyć długi, składa się z dwudziestu dwóch strof. Ostatnia zwrotka liczy cztery wersy, pozostałe są dwuwersowe. Dzięki takiej budowie oraz zastosowaniu rymów parzystych, wiersz jest silnie zrytmizowany. Wersy różnią się pod względem ilości sylab, niektóre z nich składają się z zaledwie jednego słowa.
Wiersz należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny przyjmuje rolę obiektywnego obserwatora zdarzeń, które przedstawia czytelnikowi. Postawy ludzkie zostały ukryte przez poetę za maskami zwierzęcymi, co jest zabiegiem typowym dla poezji dziecięcej. Pojawiają się więc liczne personifikacje, zwierzęta przejawiają zachowania i cechy człowieka.
Utwór został napisany prostym językiem, ponieważ jest skierowany do najmłodszych. Warstwa stylistyczna jest minimalistyczna, pojawia się niewiele środków poetyckich. Wypowiedź podmiotu lirycznego jest przerywana przez liczne elementy dialogowe, osoba mówiąca cytuje wypowiedzi wszystkich bohaterów. Zwierzęta rozmawiają ze sobą, obecne są apostrofy („koźle”, „Burku”, „kocie-ladaco”, „szczurze”, „żabo”, „mucho”). Ich słowa są pełne emocji, zastosowano wykrzyknienia („O, źle!”, „Odwieź, bo mnie nie ochota!”, „Ty zająć się masz tą pracą!”, „Stół odwieź szybko, a nuże!”). Poeta sięgnął również po zapożyczenia z mowy potocznej, pojawiają się kolokwializmy („kocie-ladaco”, „a nuże”, „mozoły”). W utworze obecne są też epitety („pobliskich gąszczach”, „chrabąszczu drogi”). Na rytm wiersza wpływają powtórzenia („Gdzie stół, gdzie szkoła?”).
Za pomocą prostej sytuacji, podmiot liryczny przedstawia powszechną niechęć do pracy i tendencję do zrzucania odpowiedzialności na inną osobę.
Na początku utworu, wół otrzymuje proste zadanie - ma zawieźć stół do wiejskiej szkoły. Jest silnym zwierzęciem, dlatego nie powinno to stanowić dla niego problemu. Wół nie ma jednak ochoty się tym zajmować, dlatego przywołuje do siebie osła i namawia go, aby zrobił to za niego. Osioł również nie jest zadowolony z otrzymanego zadania. Rozmawia z kozłem i oferuje mu zapłatę za odwiezienie stołu. Kozioł nie zamierza zrobić tego osobiście, nie przekonuje go nawet wynagrodzenie. Postanawia więc przekazać zadanie kolejnemu zwierzęciu, którym jest baran. Ten akurat znajduje się na podwórku, gdzie bez trudu znajduje psa. Baran prosi więc Burka, aby zajął się stołem, ponieważ on nie ma na to ochoty. Pies stwierdza, że kot nie robi nic pożytecznego, czas więc, aby zajął się jakąś pracą i każe mu odwieźć stół do szkoły.
Kot również kieruje się lenistwem i nie wykonuje otrzymanego zadania. Zamiast tego, woła do siebie jeża, który stwierdza, że do szkoły jest za daleko i nie da rady dostarczyć tam stołu. Zwraca się więc do szczura, ma nadzieję, że to on zawiezie mebel na miejsce. Szczur nie ma ochoty tego robić, dlatego liczy, że wyręczy go mysz. Ona nie lubi się męczyć, kłamie więc, że jest jej słabo i zleca zadanie żabie. Ta z kolei przymila się do jaszczurki, mając nadzieję, że pozbędzie się niewygodnego obowiązku. Jaszczurka również kieruje się lenistwem, stwierdza, że bolą ją nogi i nie może tego wykonać. Zwraca się więc do chrabąszcza, który jest zwierzęciem kochającym wypoczynek. Stwierdza on, że mucha brzęczy bez żadnego celu, dlatego powinna podjąć się zadania i zrobić coś pożytecznego.
Mucha zwraca się do mrówki, ponieważ wie, że ona nie unika ciężkiej pracy, dlatego dostarczenie stołu będzie dla niej przyjemnością. Mrówka jest jedynym zwierzęciem, które nie poszukuje wymówek. Bez słowa wykonuje zadanie, mimo że jest małych rozmiarów. Dzięki pracowitemu owadowi, stół wreszcie trafia do szkoły.
Utwór pokazuje, że osoba, która ma niewiele siły, ale posiada chęci do pracy, osiągnie więcej niż potężny fizycznie leń. Zwierzęta w utworze zostały uszeregowane od największego do najmniejszego. Mrówka sumiennie podjęła się wykonania zadania, którego nie chciał ukończyć wół. W ten sposób udowodniła, że prawdziwą siłą jest charakter, a nie fizycznie możliwości, których inne zwierzęta nie zamierzają wykorzystywać z powodu lenistwa.
Aktualizacja: 2024-06-26 09:09:47.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.