Jan Kochanowski, Józef Buchbinder, 1884
Utwór Jana Kochanowskiego „O zazdrości” został wydany w zbiorze „Fraszki. Księgi pierwsze” w 1584 roku. W swoich utworach poeta poruszał tematykę filozoficzno-refleksyjną, piętnował najczęstsze ludzkie wady i szkodliwe postawy. Jak wskazuje tytuł, fraszka opowiada o zazdrości, która spotyka każdego człowieka.
Spis treści
Fraszka jest utworem stychicznym, poeta nie zastosował podziału na strofy. Fraszka składa się z ośmiu wersów, różniących się ilością sylab. Rytm nadają rymy parzyste (aabb) oraz anafory, kilka wersów rozpoczyna się od słów „ani” oraz „a”.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Poeta nie przybliża tożsamości osoby mówiącej, jednak jej światopogląd sugeruje, że jest to sam Jan Kochanowski. Podmiot liryczny stawia się w roli mędrca, filozofa, dzielącego się swoimi refleksjami na temat życia. Osoba mówiąca zwraca się bezpośrednio do czytelnika, o czym świadczą odpowiednie zaimki („ustawicznie na twoje złe czeka”).
Utwór jest krótki, dlatego poeta zastosował niewiele środków poetyckich. Fraszka została oparta na zabiegu personifikacji. Zazdrość nabiera cech ludzkich, jest nazwana „Przeklętą Zazdrością”. Przejawia zachowania i uczucia właściwe człowiekowi („dziwnie się frasuje”, „ustawicznie na twoje złe czeka”). Pojawiają się również powtórzenia („ani przyjaciel, ani wielkość złota, ani uchowa złej przygody cnota”). Zastosowano również epitety („złej przygody”). Ze względu na czas powstania utworu, w utworze obecne są archaizmy („frasuje”, „przedsię”, „na nię fortel”).
Fraszki Kochanowskiego były połączeniem lekkiej formy literackiej z funkcją dydaktyczną. W ten sposób poeta mógł dotrzeć do szerokiego grona odbiorców. Nie piętnował on jednak konkretnych osób, ale uderzał w ludzkie przywary. Fraszki mają charakter uniwersalny, wiele z nich pozostaje aktualnych nawet współcześnie. Stanowią również realistyczny i krytyczny obraz szesnastowiecznego społeczeństwa. Kochanowski opisywał w swoich utworach dewocję, pijaństwo, chciwość, czy właśnie zazdrość.
Zazdrość nabiera we fraszce cech ludzkich, jest przedstawiona jako myśląca osoba. Ten zabieg wynika z natury zazdrości, będącej uczuciem właściwym wyłącznie ludziom. „Przeklęta Zazdrość” symbolizuje postawę zawistnego człowieka, który nie radzi sobie z sukcesami innych. Podmiot liryczny jest osobą doświadczoną życiowo, próbuje przestrzec czytelnika przed toksycznym zachowaniem zazdrosnego otoczenia. Poznał wielu ludzi i doskonale zdaje sobie sprawę z motywów, kierujących ich postępowaniem.
Osoba mówiąca przekonuje, że nic nie jest w stanie ochronić człowieka przed ludzką zazdrością. Jej przedmiotem może stać się wszystko, majątek, towarzystwo przyjaciół, cnota, której inni nie posiadają. Zazdrosne osoby obserwują innych, nie potrafią skupić się na własnym życiu. Są to ludzie, którzy nie posiadają silnego systemu wartości, nie dążą do własnego rozwoju. Nie ma w nich szczęścia i życzliwości, nie radzą sobie z trudnymi emocjami.
Podmiot liryczny przedstawia dwa sposoby działania „Przeklętej Zazdrości”, która błyskawicznie dostrzega, że komuś dzieje się lepiej. Stara się zniszczyć cudze szczęście, co od razu poprawia jej humor. W innym przypadku, obserwuje sytuację i czeka, aż innej osobie przytrafi się nieszczęście, los odwróci się na niekorzyść. Człowiek zazdrosny, życzący źle innym postępuje niemoralnie, ale należy pogodzić się z istnieniem takich ludzi.
Podmiot liryczny zdaje sobie sprawę, że zazdrość zawsze będzie obecna na świecie. Radzi więc czytelnikowi jak sobie radzić z ludzką zawiścią, skoro nie można jej uniknąć. Człowiek nie może mieć wyrzutów sumienia, jeśli wiedzie mu się lepiej niż innym. Ludzki los jest zmienny, gdy wszystko układa się pomyślnie należy cieszyć tym czasem i korzystać z bożych łask. Trzeba być także przygotowanym na nadejście trudnych sytuacji i znosić nieszczęścia z godnością. Jest to odwołanie do filozofii stoickiej, często pojawiającej się w utworach Kochanowskiego. Według tej koncepcji, nie należy popadać w euforię ani rozpacz. Człowiek powinien ufać Bogu i wypełniać jego plan.
Aktualizacja: 2024-06-26 16:53:20.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.