Jan Kochanowski, Józef Buchbinder, 1884
Utwór „Na swoje księgi” Jana Kochanowskiego został wydany w zbiorze „Fraszki. Księgi pierwsze” w 1584 roku. Stanowi on refleksję na temat własnej twórczości, roli poezji i poety w społeczeństwie. Należy więc do fraszek autotematycznych, nazywanych „fraszkami o fraszkach”.
Spis treści
Utwór ma budowę regularną, został napisany ośmiozgłoskowcem, ze średniówką po czwartej sylabie. Jest wierszem stychicznym, autor nie zastosował podziału na strofy. Składa się z dwunastu wersów. Pojawiają się rymy żeńskie parzyste (aabb). Wiersz jest swobodny, przypomina piosenkę, co odpowiada jego tematyce.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia obecność w utworze. Świadczy o tym zastosowanie odpowiednich zaimków („moje papiery”, „moje karty”, „mi wżdy naleją”). Osoba mówiąca jest poetą, fraszkopisarzem, można utożsamiać ją z samym Kochanowskim. Utwór jest refleksją na temat poezji, jednak nie ma poważnego, podniosłego charakteru.
Tytułowe „swoje księgi”, twórczość podmiotu lirycznego, wszystkie napisane przez niego fraszki nabierają cech ludzkich, ulegają antropomorfizacji („nie dbają moje papiery o przeważne bohatery”, „żarty zwykły zbierać moje karty”). Utwór jest krótki, dlatego pojawia się niewiele środków stylistycznych. Obecne są epitety („przeważne bohatery”, „Achilles prędkonogi”). Na regularność budowy wpływa także powtórzenie („ale śmiechy, ale żarty”). Poeta zastosował również wyliczenie („pieśni, tańce i biesiady”). Ze względu na czas powstania fraszki, obecne są liczne archaizmy („wżdy”, „wniwecz”, „przeważne”).
W twórczości Jana Kochanowskiego, pojawia się wiele utworów autotematycznych. Poeta często snuł refleksje nad swoimi utworami, wyciągał wnioski na temat ich wpływu na społeczeństwo. Świadczy to o tym, że dzieła Kochanowskiego nie powstawały pod wpływem impulsu czy chwilowej inspiracji, ale były przemyślanymi elementami programu poetyckiego.
Fraszka „Na swoje księgi” nie jest jednak poważnym wierszem filozoficzno-refleksyjnym. Ma lekką, żartobliwą formę. Podmiot liryczny uosabia poezję, przedstawia ją jako istnienie, niezależne od woli człowieka. Wiersze są zainteresowane śmiechem, zabawą, rozrywką. Nie zamierzają zajmować się poważną tematyką, doprowadzać czytelnika do łez, czy skłaniać do refleksji na temat życia.
Podmiot liryczny nie opisuje poezji w podniosły sposób, nazywa wiersze po prostu „papierami”. Wybór lekkiej formy i biesiadnej tematyki utworu nie świadczy jednak o jego nieudolności poetyckiej. Jest to zabieg świadomy, próba trafienia do osób niezainteresowanych poezją, zaniedbujących rozwój kulturalny. Pod pochwałą dobrej zabawy, kryje się refleksja na temat sytuacji panującej w środowisku literackim. Poeci niejednokrotnie musieli rezygnować z własnych ambicji, aby znaleźć odbiorców swojej twórczości.
Kochanowski był prawdziwym człowiekiem renesansu, dlatego w jego utworach często pojawiają się motywy antyczne. Podobnie jest we fraszce „Na swoje księgi”, chociaż ich zastosowanie całkowicie różni się od innych dzieł poety. Elementy mitologiczne nie są tutaj przedstawione, jako wzorzec dla artysty, który może go naśladować i czerpać z niego inspirację. Podmiot liryczny przytacza przykład Marsa czy Achillesa, wojowników kojarzonych z postawą patriotyczną, męstwem, kierowaniem się dumą i honorem, bez względu na okoliczności. Fraszki nie zamierzają zajmować się taką tematyką, chcą bawić, a nie nauczać.
W utworze widoczny jest wpływ filozofii epikurejskiej, stanowi pochwałę dobrej zabawy i radości życia. Fraszki wybierają jako swoich odbiorców biesiadników, lubiących rozrywkę, połączoną ze spożywaniem trunków. Chcą pełnić rolę duszy towarzystwa, która jest lubiana w każdym środowisku, potrafi rozluźnić atmosferę. Poważny filozof, skłaniający do refleksji na temat ludzkiej egzystencji, jest szanowany, ale niechętnie widziany przy biesiadnym stole. Utwór wyróżnia się na tle twórczości Kochanowskiego. Podmiot liryczny nie przestrzega zasady złotego środka, zachowania równowagi między stoickim spokojem a epikurejską afirmacją życia. Osoba mówiąca nakłania do pogrążenia się w zabawie, gloryfikuje niekończące się ucztowanie.
Aktualizacja: 2024-06-26 16:53:20.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.