Adam Mickiewicz, fot: Library of Congress
Adam Mickiewicz stworzył wiersz „Do M***” jesienią 1822 roku lub na początku roku 1823 roku. Ma on formę wyimaginowanego dialogu z ukochaną, opowiada o nieszczęśliwej miłości poety. Adresatką wiersza jest Maryla Wereszczakówna, której inicjał imienia pojawia się w tytule.
Spis treści
Utwór ma regularną budowę, składa się z dziesięciu czterowersowych strof. Został napisany jedenastozgłoskowcem ze średniówką po piątej sylabie. W całym wierszu pojawiają się dokładne rymy krzyżowe (abab), nadające regularny rytm.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („precz z mego serca”, „moja postać”, „gdziem z tobą płakał”, „będę ja przy tobie”). Osobę mówiącą można utożsamiać z samym autorem. Wiersz ma również cechy liryki zwrotu do adresata, podmiot liryczny kieruje swoje słowa bezpośrednio do ukochanej kobiety („twą pamięć pomroczy”, „przypomnisz sobie”, „pomyślisz sobie”) oraz liryki wyznania, ponieważ osoba mówiąca wyraża swoje uczucia i doznania („wszędzie i zawsze będę ja przy tobie”).
Język utworu jest prosty, poeta nie zastosował wyszukanych środków stylistycznych. Pojawiają się liczne paralelizmy oraz powtórzenia, w obrębie wersów oraz całego wiersza. Wersy strofy trzeciej i dziesiątej są prawie identyczne. Zastosowano także powtórzenia wewnątrz wersów („na każdem miejscu i o każdej dobie”). Występują anafory, trzy wersy zwrotki pierwszej rozpoczynają się od słowa „precz”, pierwszy wers strofy czwartej, piątej, szóstej i siódmej również zaczyna się tak samo („czy zadumana”, „czy grając w szachy”, „czy to na balu”, „czy książkę weźmiesz”). Pojawiają się wyliczenia, podmiot liryczny wymienia wszystkie sytuacje, kiedy jego ukochana będzie go wspominać. Poeta zastosował również metafory („grubszym kirem twą pamięć pomroczy”, „bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił”). Pojawiają się porównania („jak cień tem dłuższy...tak moja postać”) i epitety („koło żałobne”, „samotnej komorze”, „gra ostatnia”, „smutnym wyrokiem”, „błyskawica nocna”), nadające plastyczności opisowi. Silne emocje, które towarzyszą osobie mówiącej, oddają wykrzyknienia („precz z mej pamięci!”, „nie!”).
Podmiot liryczny można utożsamiać z samym Mickiewiczem, ponieważ sytuacja w nim opisana wpisuje się w biografię poety. Około czterech lat przed powstaniem wiersza, autor odwiedził wraz z uniwersyteckimi kolegami majątek Wereszczaków, gdzie poznał młodą Marylę Wereszczakównę. Poeta zakochał się z wzajemnością w charyzmatycznej i oczytanej kobiecie, jednak nie była to miłość spełniona. Ze względu na normy społeczne, Maryla poślubiła hrabiego Wawrzyńca Puttkamera. W momencie powstania utworu „Do M***” kobieta była już mężatką. W 1822 roku doszło do kolejnego spotkania i ostatecznego pożegnania zakochanych. Wiersz jest nie tylko wyrazem osobistych uczuć poety, ale też reprezentacją romantycznej idei miłości, która musi nieść ze sobą cierpienie.
Wiersz ma formę dialogu z kobietą. Taka rozmowa nigdy nie miała miejsca, podmiot liryczny wyobraża sobie, jak mogłaby wyglądać. Mężczyzna próbuje pogodzić z odrzuceniem, musi zaakceptować decyzję ukochanej. Ucieka jak najdalej, pozbywa się kobiety sprzed swoich oczu i z serca, a jednak nie potrafi o niej zapomnieć.
Jedynym sposobem na wyleczenie się z niespełnionej miłości jest wyrzucenie z pamięci wszystkich szczęśliwych chwil, spędzonych z kobietą. Tego jednak podmiot liryczny nie jest w stanie zrobić. Odległość i czas nie zmieniają jego uczuć. Więź, która powstała między zakochanymi, jest nierozerwalna, nic nie może wymazać pamięci. Jest ona jedną z najważniejszych romantycznych wartości. Pamięć przechowuje najważniejsze doświadczenia człowieka, kształtuje jego osobowość. Potrafi też stanowić źródło nieustannego cierpienia, ponieważ uczucia przemijają, ale bolesne wspomnienia są wieczne.
Mężczyzna jest przekonany, że również jego ukochana będzie zawsze o nim pamiętać. Wylicza szereg codziennych czynności, które przypomną kobiecie wspólnie spędzone chwile. Śpiew będzie kojarzył się jej z piosenką dla ukochanego, gra w szachy - z ustawieniem figur na szachownicy podczas ich rozgrywek, zabawa podczas balu - z miejscem, gdzie siadywali przy kominku. Gdy wybranka będzie czytać książkę o nieszczęśliwej miłości, z pewnością zastanowi się nad ich historią i jej bolesnym zakończeniem. Nawet tajemnicze nocne dźwięki w ogrodzie sprawią, że kobieta wyczuje obecność ukochanego.
Ostatni wers pełni rolę puenty, podmiot liryczny zawsze będzie w pobliżu swojej wybranki, ponieważ zostawił przy niej cząstkę swojej duszy. W utworze pojawia się więc romantyczny motyw „rozsiewania” duszy. Dwukrotnie powtarza się strofa, w której osoba mówiąca deklaruje wieczną obecność u boku ukochanej. Podkreśla to przekonanie o wyższości ducha nad materią, charakterystyczne dla epoki romantyzmu. Dusza nie jest ograniczana przez czas i przestrzeń, podmiot liryczny wierzy, że można pozostawić jej części w miejscach, gdzie przeżywało się najsilniejsze uczucia w życiu.
Poeta nawiązuje do poglądów religioznawcy Eliadiego, który uważał, że każdy człowiek tworzy swoją sferę sacrum, należy do niej na przykład miejsce pierwszej miłości. Powstaje wtedy nierozerwalna więź, której nie zniszczą żadne przeszkody, nie osłabi jej czas ani odległość. Przedstawieni w utworze kochankowie są rozdzieleni, ale ich dusze pozostają jednością. Odpowiada to romantycznej koncepcji miłości, która opiera się na duchowym połączeniu, a nie fizycznej bliskości.
Kompozycja wiersza została oparta na zasadzie koła, trzecia strofa powtarza się na końcu tekstu. Nawiązuje to również do filozofii Eliadego, według którego życie człowieka można uporządkować w kilku, wzajemnie uzupełniających się, kręgach. Najbardziej intymne z nich to właśnie dom rodzinny czy miejsce spotkania pierwszej miłości, które wiążą się z najważniejszymi wspomnieniami. Ukochana podmiotu lirycznego nie uwolni się od swoich uczuć, ponieważ znajduje się w błędnym kole, wszystkie wykonywane czynności i odwiedzane miejsca przypominają jej o przeszłości. Dawna miłość jest jednym z najsilniejszych wspomnień, dlatego kobieta nie potrafi rozerwać więzi, łączącej ją z dawnym kochankiem.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:05:05.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.