Ryszard Kapuściński zasłynął w Polsce i na świecie jako autor reportaży takich jak „Cesarz” czy „Podróże z Herodotem”. To drugie dzieło to tekst opowiadający o podróżach pisarza do Azji i Afryki, w tle których przeplata się jego wieloletnia lektura „Dziejów” Herodota — antycznego twórcy, którego Kapuściński uznaje za jednego z pierwszych reportażystów świata. „Podróże z Herodotem” są obecnie klasyfikowane jako reportaż literacki.
Czym właściwie jest jednak reportaż? Tak nazywa się gatunek publicystyczno-literacki, którego celem jest ukazanie prawdziwych zdarzeń i towarzyszących im okoliczności. Autor powinien być ich świadkiem lub czerpać informacje na ich temat od wiarygodnych świadków lub ze sprawdzonych źródeł i dokumentów. Reportaże różnią się między sobą tematyką — mogą dotyczyć społeczeństwa, podróży, konfliktów zbrojnych, procesów sądowych lub mieć charakter popularnonaukowy. Forma ich publikacji oraz związane z nią środki ekspresji sprawiają, że reportaże dzieli się również na takie kategorie, jak literacki, radiowy, filmowy, telewizyjny czy fotograficzny. W przypadku reportażu literackiego istotne jest między innymi łączenie prawdziwych wydarzeń z fikcją fabularną. Nie jest to sucha relacja polegająca na przedstawieniu faktów, lecz ich fabularyzowana wersja, która sprawia, że lektura staje się dla czytelnika łatwiejsza i przyjemniejsza w odbiorze.
Czy zatem „Podróże z Herodotem” zaliczają się do gatunku, jakim jest reportaż literacki? Uważa się, że tak. Przede wszystkim Kapuściński przedstawia w nim wydarzenia, które faktycznie miały miejsce, między innymi takie jak wojna domowa w Kongu czy przewrót w Algierii. Pisarz sięga zatem po wydarzenia z historii, które naprawdę się wydarzyły i można to potwierdzić w innych źródłach. Kapuściński bywał w miejscach tych wydarzeń, widział ich przebieg i konsekwencje lub rozmawiał z ich świadkami. Spełniał zatem najważniejszą zasadę reportażu, czyli relacjonowanie faktycznych wydarzeń i opieranie się na sprawdzonych źródłach. Wydarzenia te dotyczyły konfliktów zbrojnych, zmiany władzy czy też takich, jak pierwszy zorganizowany festiwal kultury osób czarnoskórych w Afryce.
Warto też wspomnieć o tym, czego dotyczy fabularyzowana część reportażu. To przede wszystkim opowieści Kapuścińskiego o sobie, o jego lekturze Herodota, o osobistych przeżyciach z podróży, kiedy pokonuje bariery językowe lub zostaje okradziony w Egipcie. Są to jednak doświadczenia, których świadkiem był jedynie sam Kapuściński, dlatego trudno uznać je za relacjonowanie ważnych wydarzeń — jeden z wymogów reportażu. Jest to zatem fabularyzowana część autobiograficzna, którą autor mógł dowolnie modyfikować, trudno bowiem znaleźć świadków, którzy poświadczyliby prawdziwość jego przeżyć. Mógł więc w dowolny sposób fabularyzować wydarzenia i dialogi.
Niekiedy „Podróże z Herodotem” klasyfikuje się również jako inne gatunki — między innymi reportaż dygresyjny, esej, traktat filozoficzny, prozę autobiograficzną lub historyczną. Tekst spełnia zatem podstawowe wymogi reportażu, jednak nie należy zapominać, że z powodzeniem reprezentuje on również inne gatunki, które przeplatają się ze sobą — tak jak współczesność miesza się z antykiem dzięki lekturze Herodota, do którego odwołuje się Kapuściński. Można więc uznać tekst Kapuścińskiego za przedstawiciela gatunku synkretycznego, w którym pisarz połączył te cechy i wymogi gatunkowe, które najlepiej odpowiadały jego zamysłowi konstrukcyjnemu.
Aktualizacja: 2025-11-01 19:50:45.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.