„Zbójcy” to dramat autorstwa Friedricha Schillera, wydany w 1781 roku. Jeden z jego najważniejszych i najwcześniejszych utworów, inspirowany dziełami pokolenia burzy i naporu.
Spis treści
Karol pada ofiarą własnej lekkomyślności i intrygi swego brata Franza. Zostaje wydziedziczony przez ojca i staje się przywódcą bandy grasującej w czeskich lasach. Jego brat próbuje zdobyć ukochaną Karola, Amalię. Okłamuje ich, że Karol umarł, zamyka ojca w wieży i przejmuje władzę w zamku. Karol przewodzi bandzie, ale tęskni za Amalią i domem, więc wraca w ojczyste strony w przebraniu. Franz każe otruć brata, ale stary sługa wszystko wyjawia Karolowi. Karol opuszcza zamek, nie ma nadziei na związek z Amalią. Trafia jednak na wieżę z uwięzionym ojcem i go uwalnia, wydaje też rozkaz schwytania Franza. Ten popełnia samobójstwo, a ojciec na wieść o tym, kim stał się jego syn, umiera. Amalia pragnie być z Karolem, ale zbójcy się na to nie zgadzają, więc dziewczyna błaga o śmierć z jego ręki. Karol chce popełnić samobójstwo, opuszcza bandę i postanawia oddać się w ręce wymiaru sprawiedliwości.
Akcja rozpoczyna się w sali zamku należącego do hrabiów Moor we Frankonii. Franz przynosi ojcu list od korespondenta z Lipska. Wiadomość dotyczy Karola. Korespondencja jest oczywiście sfałszowana przez Franza. Próbuje on w ten sposób przedstawić brata jako rozpustnika, gwałciciela i bandytę, który ucieka przed wymiarem sprawiedliwości, by nie odpowiedzieć za swoje grzechy: liczne długi i pojedynki. Franz ze wszystkich sił stara się przypodobać ojcu, który zawsze stawiał Karola na pierwszym miejscu. Naciska, by ojciec wyrzekł się takiego bezbożnika i przestępcy. Stary Moor woli jednak jedynie upomnieć ukochanego syna.
Następnie akcja przenosi się do Saksonii, do pewnej karczmy. Tam Karol czyta Plutarcha w towarzystwie Spiegelberga. Napisał też do ojca list z prośbą o wybaczenie grzechów. Zjawia się Schwarz z listem od ojca — oczywiście dziełem Franza. Po przeczytaniu wiadomości Karol wpada w wściekłość. Spiegelberg podsuwa mu pomysł założenia bandy. Szybko przekonuje do tego pozostałych towarzyszy. Sam chciałby być przywódcą bandy, lecz kompani wybierają Karola, co budzi w Spiegelbergu nienawiść.
Akcja przenosi się do zamku Moorów. Franz napastuje Amalię von Edelreich, narzucając jej swoje towarzystwo. W nieporadny sposób wyznaje uczucie i stara się oczernić brata, lecz bez skutku — Amalia zna jego prawdziwą naturę. Franz spotyka się też z Hermanem, wspólnikiem intrygi. Herman ma udawać przed starym Moorem kompana Karola i zaświadczyć, że Karol umarł pod Pragą podczas wojny. Herman zgadza się na ten plan, ponieważ niegdyś Karol odebrał mu względy Amalii. Franz pragnie w ten sposób przyspieszyć śmierć ojca i przejąć majątek.
Amalia rozmawia ze starym Moorem. Wchodzą Franz i Herman, rozpoczynając uzgodnione przedstawienie. Herman odczuwa wyrzuty sumienia z powodu kłamstwa. Krwawy napis na klindze miecza Karola miał przekonać ojca o jego śmierci i oddać Amalię w ręce Franza. Naiwna intryga działa — ojciec i Amalia wierzą w zmyśloną historię. Z nerwów stary Moor wzywa lekarza, omdlewa i zostaje zamknięty w leśnej wieży. Amalia ucieka zrozpaczona. Franz ogłasza się panem zamku i zapowiada rządy twardą ręką.
Tymczasem w czeskich lasach zbójcy organizują się. Rabują bogatych, by pomagać biednym. Spiegelberg przybywa do bandy z nowymi rekrutami. Z rozrzewnieniem wspomina napad na żeński klasztor i planuje uwolnić Rollera. Wpada Schweizer z wiadomością, że Rollera powieszono. W chaosie pojawia się Karol z ocalonym Rollerem. W czasie akcji spalono jednak całe miasto, giną niewinni. Czeskie oddziały ruszają na las. Spiegelberg chce uciekać, lecz Karol jest gotów się poddać, by ocalić towarzyszy. Ksiądz przynosi ultimatum. Schweizer drze list i rozpoczyna się walka, w której ginie Roller.
Franz nie ustaje w zalotach do Amalii, lecz dziewczyna woli klasztor niż jego względy. Przepędza go. W tym czasie Herman przynosi wieść, że stary Moor nie żyje.
Karol i jego zbójcy odpoczywają nad Dunajem po walce. Karol zmaga się z wyrzutami sumienia i cierpieniem, więc przysięga towarzyszom wierność. Do bandy chce dołączyć Kosinski. Opowiada, że był szlachcicem i miał piękną narzeczoną — Amalię. Oskarżono go o zdradę, uwięziono, potem uniewinniono. W międzyczasie ukochaną porwano. Musiała wybierać między życiem Kosinskiego a własną wolnością. Kosinski próbował się zemścić, lecz został wygnany. Imię Amalii przypomina Karolowi o własnej ukochanej i skłania go do powrotu do Frankonii.
Karol planuje udawać hrabiego Branda z Meklemburgii, a Kosinski ma być jego sługą. Spotyka Amalię, która nie poznaje ukochanego. Wyznaje mu, jak za nim tęskni. Franz rozkazuje staremu słudze otruć hrabiego, czując podstęp. Daniel rozpoznaje Karola, który ujawnia się przed dawnym sługą. Żegna się z Amalią, nie zdradzając jednak swojej tożsamości. Dowiaduje się o śmierci ojca.
W czasie nieobecności Karola Spiegelberg namawia zbójców do zdrady. Schweizer zabija wichrzyciela. Karol wraca w tragicznym nastroju. Okazuje się, że jego ojciec żyje, uwięziony w wieży, dokąd Herman nosi mu jedzenie. Herman wyznaje to Amalii z wyrzutów sumienia. Karol uwalnia ojca i poznaje prawdę o intrydze Franza. Rozkazuje Schweizerowi przyprowadzić Franza żywego. Zbójca przysięga spełnić rozkaz.
Franza ogarnia paranoja. Dyskutuje z pastorem i upiera się, że Bóg nie istnieje. Próbuje się modlić. Wtedy przychodzą po niego zbójcy, a Franz się wiesza. Schweizer, który przysiągł przyprowadzić go żywego, także odbiera sobie życie.
Stary Moor błaga o łaskę dla syna, lecz Karol nie potrafi mu przebaczyć — ojciec umiera. Amalia nadchodzi, pragnie być z Karolem. Zbójcy się sprzeciwiają. Dziewczyna, nie mogąc znieść kolejnej rozłąki, błaga o śmierć. Ginęła z ręki Karola. Karol także pragnie umrzeć, lecz opuszcza bandę i prosi ubogiego chłopa, by go wydał w zamian za nagrodę.
Aktualizacja: 2025-10-29 16:08:47.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.