Friedrich Schiller, Friedrich Pecht; Johann Leonhard Raab, ok. 1859
„Oda do radości” („An die Freude”) jest najbardziej znanym dziełem niemieckiego poety Fryderyka Schillera. Utwór ma optymistyczną wymowę, zapowiada nadejście nowych, lepszych czasów. Poeta sławi całą ludzkość i jej ogromne możliwości.
Spis treści
Oda powstała w listopadzie 1785 roku, a rok później została opublikowana. W kolejnych wydaniach, które ukazały się w 1803 i 1808 roku, autor wprowadził niewielkie poprawki. Prawdopodobnie początkowo utwór miał być zatytułowany „Oda do wolności”, ale poeta zrezygnował z takiego sformułowania. W XVIII wieku wychwalanie wolności w literaturze mogło być uznane za tendencje antymonarchistyczne i nieść za sobą konsekwencje dla twórcy.
Schiller popierał idee wolności, równości i braterstwa, był zwolennikiem Rewolucji Francuskiej. Dlatego też w jego utworach widoczna jest nadzieja na nadejście nowej rzeczywistości, wolnej od nierówności społecznych. Mimo, że oda powstała na progu nowej epoki - romantyzmu, propaguje ideały oświeceniowe. Sławi postęp i rozwój, wychwala wspólną, ciężką pracę dla wyższego dobra. Schiller nie przedstawia konkretnego planu działania, ale sławi nadchodzącą lepszą przyszłość. Po latach autor wypowiadał się o „Odzie do radości” w negatywny sposób, uznawał ją za przesadnie optymistyczną. Możliwe, że poeta był rozczarowany, ponieważ nie udało mu się zmienić świata za pomocą swojej twórczości.
Utwór jest znany przez swoją muzyczną wersję, stworzoną przez Ludwika van Beethovena. Kompozytor włączył go w 1824 roku do finałowej części „IX symfonii”. „Oda do radości” przez wieki odgrywała ważną rolę podczas walki o wolność. Wykonywali ją przeciwnicy chilijskiej dyktatury generała Pinocheta, a także chińscy studenci podczas protestów w 1989 roku. Pesymistyczne refleksje Schillera na temat własnego dzieła okazały się więc nie do końca słuszne. W 1972 roku, utwór w wersji instrumentalnej Herberta von Karajana został przyjęty przez Radę Europy i Wspólnotę Europejską jako hymn Unii Europejskiej. W tekście utworu można znaleźć nawiązanie do flagi UE („Na gwiaździstym firmamencie”).
„Oda do radości” wywarła także wpływ na polską literaturę. Prawdopodobnie zainspirowała Adama Mickiewicza do stworzenia w 1820 roku „Ody do młodości”. Dzieło polskiego wieszcza również jest pełne nadziei na lepszą przyszłość, która powstanie dzięki ogromnym możliwościom ludzkości, w tym przypadku - ludzi młodych. Jedno z najpopularniejszych tłumaczeń „Ody do radości” na język polski wykonał Konstanty Ildefons Gałczyński. Poeta nie przełożył jednak całości utworu, a jego wersja jest raczej luźną interpretacją oryginału. Tłumaczenie całości ody, ściślej trzymające się niemieckiego tekstu, stworzył Andrzej Lam.
Schiller, uznawany za jednego z pierwszych romantyków, stworzył utwór typowy dla epoki oświecenia. Posłużył się formą ody, gatunku o rodowodzie antycznym. Jest to utwór liryczny, który sławi osobę, ideę, wydarzenie lub czas. W tym wypadku jest to oda o charakterze pogańskim, wychwalająca radość. Utwór składa się z pięciu strof, większość z nich liczy po osiem wersów, wyłącznie zwrotka pierwsza jest siedmiowersowa. Pojawiają się rymy krzyżowe.
Oda należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie odpowiednich zaimków („nasz natchniony chór”, „pośród nas”). Pojawia się zbiorowy podmiot liryczny, wypowiada się wspólnota ludzi, wierząca w wielką moc radości. W ostatniej strofie głos zajmuje jednostka („Ja nowinę niosę wam”), należącą do zbiorowości, która przyjmuje rolę przywódcy. Adresatem utworu są wszyscy ludzie, którzy mają uwierzyć w nową, lepszą przyszłość.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Oda posiada elementy liryki inwokacyjnej. Pojawiają się apostrofy do radości („O Radości, iskro bogów, Kwiecie Elizejskich Pól”) oraz całej ludzkości („Wstańcie ludzie, wstańcie wszędzie”). Zastosowano też liczne epitety („świętym progu”, „wielką miłość”, „złote skry”, „najlichszy robak”, „gwiaździstym firmamencie”). Uczucia nabierają cech ludzkich, obecne są personifikacje („wielkie słońce światem biegnie”, „radość tryska z piersi ziemi”, „miłość niezmierzona mieszka pod namiotem gwiazd”, „miłość mieszka tam”). Zastosowano też metafory („Dziś wchodzimy, wstępujemy na Radości złoty ślad”, „całą ludzkość weź w ramiona i ucałuj jeszcze raz”). Utwór jest entuzjastyczny, pojawiają się wykrzyknienia („Miłość, miłość mieszka tam!”). Na rytm ody mają wpływ powtórzenia („Wstańcie ludzie, wstańcie wszędzie”, „Miłość, miłość mieszka tam”) oraz anafory, kilka wersów rozpoczyna się od słów „radość”, „miłość” oraz „ona”.
W utworze pojawiają się nawiązania mitologiczne. Radość zostaje nazwana „iskrą bogów”, co budzi skojarzenia z mitem o Prometeuszu. Tytan stworzył człowieka z gliny i ognistej iskry, skradzionej ze słonecznego rydwanu Heliosa. Iskra była duszą, która obudziła martwe ciała i dała ludziom siłę do działania. Ogień pozwolił im przetrwać i wciąż się rozwijać. Radość to dusza, motywująca człowieka do walki o lepszą przyszłość, odróżniająca go od zwierząt.
Podmiot liryczny nazywa radość również „kwiatem Elizejskich Pól”. Pola Elizejskie to w mitologii greckiej część Hadesu, przeznaczona dla dobrych ludzi. Umiejętność czerpania szczęścia z życia jest cechą ludzi sprawiedliwych, zasługujących na nagrodę po śmierci. Osoba mówiąca dostrzega wszechobecność radości w codziennej egzystencji. Wciąż znajduje się blisko, ale nie każdy potrafi ją dostrzec. Radość to wielki dar, mający moc czynienia świata i ludzi lepszymi.
Podmiot liryczny wypowiada się w swoim własnym imieniu oraz jako część zbiorowości. Dzięki tytułowej radości, wszyscy ludzie będą braćmi, w końcu zapanuje równość i zgoda. Utwór nawołuje do wspólnego radowania się i świętowania. Podmiot liryczny przeczuwa nadejście lepszej epoki, gdy nierówności społeczne przestaną mieć znaczenie. Radość nierozerwalnie wiąże się z miłością, stanowiąc dwie największe siły, na których oprze się nowy świat, pozbawiony zła i ucisku. Mimo, że podmiot liryczny sławi postęp i rozwój, w sposób typowy dla epoki oświecenia, pojawiają się elementy zwiastujące nadejście romantyzmu. Uczucia miały największe znaczenie dla reprezentantów tej epoki, odrzucających rozumowe pojmowanie rzeczywistości. Radość jest dla osoby mówiącej najwyższą wartością, zasługuje na miano świętości sacrum.
„Oda do radości” ma uświadomić ludziom pełnię ich możliwości. Być może świat jest zły i pełen niesprawiedliwości, ale to człowiek ma siłę go zmienić. Ludzkość wejdzie w następną epokę, gdy zrozumie, że musi się zjednoczyć w imię wyższego dobra. Odnalezienie radości i miłości nie jest trudne, wypełnia ona cały świat, nawet najbardziej niepozorne stworzenia są jej przejawem. Ludzie często przez lata poszukują szczęścia i nie potrafią go odnaleźć. Podmiot liryczny stwierdza, że się mylą, ponieważ miłość znajduje się na całym świecie. Każdy kto mieszka pod gwiazdami, powinien czuć się radosny.
Utwór sławi wartości, związane z Rewolucją Francuską: wolność, równość i braterstwo, na których poeta chce oprzeć nową rzeczywistość. Rozwój nie wiąże się z żadnymi kontrowersjami, autor przekonuje, że zmiany będą korzystne dla każdego człowieka. Oda jest pełna entuzjazmu i przekonania o wręcz magicznej mocy radości i miłości.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:36:35.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.