Stanisław Wyspiański to jeden z najbardziej znanych przedstawicieli epoki Młodej Polski. Tworzył on między innymi obrazy, grafiki, meble i wiersze, ale działał także w związku z teatrem jako dramaturg. To Wyspiański jest autorem słynnego, młodopolskiego dramatu zatytułowanego „Wesele”, z roku 1901. Zostało ono oparte na faktycznych wydarzeniach, jakimi były zaślubiny krakowskiego poety, Lucjana Rydla z córką bronowickiego chłopa, Jadwigą Mikołajczykówną, które odbyły się w bronowickiej chacie Włodzimierza Tetmajera. Wyspiański był zatem ściśle związany z teatrem.
Twórca w związku z tym zostawił po sobie koncepcję, która jest znana jako teatr ogromny. Pojęcie to odnosiło się także do jego twórczości, do dramatów i innych dzieł, jakie pozostawił po sobie jako pisarz. Utwory Wyspiańskiego bez wątpienia ożywiły współczesną mu scenę i na zawsze zapisały się w historii polskiej literatury. Sam Wyspiański nazywany bywa artystą totalnym, zajmował się bowiem przeróżnymi dziedzinami sztuki, tworząc dzieła z rozmaitych kategorii, łącząc ze sobą teatr z malarstwem i literaturą. Wyspiański przedstawiał rozbudowane wizje artystyczne, które obejmowały wiele dziedzin. Artysta połączył swoje talenty malarskie i literackie, odmieniając znane do tej pory oblicze teatru. Pisał bowiem nie tylko sztuki, ale również projektował i wykonywał potrzebne w nich dekoracje. Wyspiański pragnął wzbudzać w odbiorcach głębokie przeżycia, podobne do tych, które w spotkaniu ze sztuką przeżywali starożytni. Zależało mu zatem na mistyce i przeżyciu znanym jako katharsis, dlatego czerpał inspirację z antyku.
W związku z tym Wyspiański stworzył koncepcję, która znana jest właśnie jako „teatr ogromny”. Określenie to kryje w sobie więcej niż jedno znaczenie. Pierwsze jest dość dosłowne, odnosi się bowiem do rozmiarów dawnych, greckich amfiteatrów, które imponowały swoją wielkością. Określenie ogromu ma jednak też znaczenie symboliczne i odnosi się też do treści, jakie pojawiały się na deskach teatrów, tematyki wystawianych sztuk. Twórca odchodził od antycznej zasady trzech jedności, co pokazuje, że tradycja była dla niego jedynie inspiracją i nie skupiał się na jej całkowitym odtworzeniu. Wyspiański w teatrze zakładał zlikwidowanie wszelkich ograniczeń, w tym tematycznych i czasowych i marzył o stworzeniu teatru, który równocześnie obejmowałby kilka przestrzeni. Zależało mu na perspektywach, które by się nawzajem przenikały i uzupełniały.
Stanisław Wyspiański tworzył w wielu dziedzinach sztuki, zatem był zwolennikiem jej syntezy i łączenia ze sobą jej rozmaitych aspektów, co zdecydowanie wzbogaciło jego sztuki teatralne. Chciał, by jego spektakle łączyły w sobie takie aspekty jak muzyka, scenografia i tekst. Do tego inspirowały go między innymi przedstawienia, które oglądał we Francji. Korzystał też z oglądania rzeźb starogreckich, które dawały mu natchnienie do tworzenia własnych tekstów, takich jak na przykład „Noc listopadowa”.
Zatem można powiedzieć, że Wyspiański swoją teoretyczną koncepcję wcielał w życie, tworząc własną sztukę. Był praktykiem tego teatru ogromnego i łączył ze sobą różne dziedziny sztuki, próbując wywołać w widzach określone odczucia, które swoimi korzeniami sięgały aż do czasów antycznych, które były dla Wyspiańskiego wielką inspiracją.
Teatr ogromny Wyspiańskiego wyróżniało zatem kilka ważnych cech. Przede wszystkim była to synteza sztuki, czyli łączenie ze sobą kilku jej dziedzin, by uzyskać zupełnie nowe efekty w wystawianych spektaklach. Dalej to chęć wywołania wśród odbiorców spektaklu wrażenia, że uczestniczą w wydarzeniu o niemal mistycznym charakterze, w czymś wyjątkowym i transcendentalnym, co ma poruszyć ich duszę i ostatecznie doprowadzić do wywołania katharsis. Wyspiański propagował również przełamywanie schematów i tradycyjnych teatralnych rozwiązań i zamiast tego postulował takie nieszablonowe pomysły jak odgrywanie kilku scen równocześnie. W ramach przedstawienia poruszał także mnogość tematów i starał się, by nic ich nie ograniczało. Wszystko to w ramach jednego wystąpienia, co znacznie pogłębiało jego treść. Wyspiański w dziełach nawiązywał też do dzieł innych twórców, zatem można jego teksty nazwać intertekstualnymi, co dodatkowo pogłębia ich warstwę znaczeniową i pozwala wejść w dialog z innymi utworami.
Aktualizacja: 2025-04-08 16:22:52.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.