Monologi w „Hamlecie” odgrywają istotną rolę w konstrukcji dramatu, zarówno pod względem psychologicznym, jak i narracyjnym. Dzięki nim widzowie mogą wniknąć w umysł bohaterów, zwłaszcza tytułowego księcia Danii, i lepiej zrozumieć jego wewnętrzne przeżycia oraz filozoficzne refleksje. Szekspir wykorzystuje monologi do przedstawienia najważniejszych tematów tragedii, takich jak zemsta, śmierć, moralność czy sens ludzkiego istnienia.
Spis treści
Najważniejszą funkcją monologów w Hamlecie jest ujawnienie skomplikowanej psychiki bohatera. Szekspir używa tych solilokwiów jako narzędzia do przedstawienia emocji, których Hamlet nie wyraża w rozmowach z innymi postaciami. Dzięki nim widzowie mogą zajrzeć do umysłu bohatera i lepiej zrozumieć jego motywacje oraz sprzeczne uczucia. Hamlet nieustannie analizuje swoje decyzje. W jego monologach pojawiają się gniew, żal i rozczarowanie. Już w pierwszym akcie, w monologu „Bogdaj to trwałe, zbyt wytrwałe ciało stopniało, w lotną parę się rozwiało!”, wyraża swój smutek po śmierci ojca oraz obrzydzenie wobec matki, która poślubiła Klaudiusza zaledwie dwa miesiące po zgonie króla. Jego słowa są wyrazem osamotnienia. Nie może pogodzić się z utratą ojca, którego postrzegał jako wzór cnót, a jednocześnie odczuwa ogromny gniew wobec Gertrudy. Hamletowi trudno zrozumieć, jak mogła tak szybko ponownie wyjść za mąż, co prowadzi go do refleksji nad moralnością człowieka. W tym monologu pojawiają się także pierwsze oznaki jego egzystencjalnych rozterek – zastanawia się nad sensem życia i zaczyna rozważać śmierć jako możliwe rozwiązanie swojego bólu. Jest to zapowiedź jego późniejszych rozważań.
Jednak to słynny monolog „Być albo nie być” (akt III, scena 1) stanowi najpełniejszy wyraz jego wewnętrznych zmagań. W przeciwieństwie do wcześniejszych monologów, w których skupiał się na konkretnych wydarzeniach – śmierci ojca, zdradzie matki czy planie zemsty – tutaj jego refleksje dotyczą uniwersalnych kwestii ludzkiej egzystencji. Hamlet zastanawia się, czy warto znosić cierpienia życia, czy może lepiej byłoby samemu zakończyć swoją mękę. Nie jest to dla niego prosta decyzja.
Monologi pełnią również funkcję narracyjną, pozwalając odbiorcom lepiej zrozumieć wydarzenia oraz decyzje bohaterów. W klasycznej tragedii często zdarza się, że postacie mówią jedno, a myślą co innego – manipulują, ukrywają swoje prawdziwe motywacje lub dostosowują swoje słowa do sytuacji. Hamlet stanowi wyjątek, ponieważ w swoich monologach jest absolutnie szczery. To właśnie w chwilach, gdy przemawia do siebie, odbiorcy mają okazję zajrzeć w głąb jego umysłu, aby dostrzec jego prawdziwe uczucia. W odróżnieniu od scen dialogowych, w których jego wypowiedzi bywają wieloznaczne i pełne ironii, w monologach Hamlet nie musi nikogo przekonywać – mówi to, co rzeczywiście myśli. Dzięki temu można lepiej śledzić rozwój jego psychiki. Szczególnie istotne jest to w kontekście jego pozornego szaleństwa. Podczas gdy inni bohaterowie mogą wierzyć, że Hamlet popadł w obłęd, odbiorca wie, że to jedynie część jego strategii. W jednym z monologów bohater otwarcie przyznaje, że jego szaleństwo jest upozorowane. Plan ten ma na celu zwiedzenie dworu, a następnie zdobycie dowodów winy Klaudiusza. Widzowie uzyskują więc dostęp do prawdziwych myśli Hamleta, co sprawia, że mogą lepiej interpretować jego późniejsze działania.
Monologi służą także jako komentarz do rzeczywistości i narzędzie krytyki społecznej. Hamlet uważnie obserwuje otaczający go świat. Jego słowa często dotykają szerszych problemów społecznych, takich jak hipokryzja, chciwość, upadek wartości i fałsz panujący na dworze królewskim. W monologu „Jak nudnym, nędznym, lichym i jałowym zda mi się cały obrót tego świata!” (akt I, scena 2) Hamlet wyraża rozczarowanie światem, w którym przyszło mu żyć. Jego słowa świadczą o pesymizmie – młody książę nie dostrzega już w rzeczywistości żadnego piękna. Wypowiedź ta stanowi jednocześnie krytykę hipokryzji dworu. Hamlet potępia matkę za jej pośpiech w ponownym zamążpójściu, co w jego oczach jest przejawem zdrady zmarłego króla.
Dzięki monologom widzowie mogą śledzić wewnętrzne zmagania bohaterów, a także odczuwać napięcie wynikające z ich rozterek. Dobrym przykładem jest scena, w której Hamlet dostrzega Klaudiusza pogrążonego w modlitwie. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że to idealna chwila na dokonanie zemsty – Hamlet ma przed sobą człowieka, którego nienawidzi, i którego śmierć powinna przynieść mu ukojenie. Jednak książę waha się i wstrzymuje cios. W monologu rozważa konsekwencje zabicia Klaudiusza w chwili, gdy ten się modli. Wierzy, że w takim przypadku dusza tego człowieka zostanie zbawiona, co oznaczałoby, że morderca jego ojca mógłby trafić do nieba. To z kolei uczyniłoby zemstę bezużyteczną Widz, który mógł spodziewać się nagłego zwrotu akcji i rozwiązania głównego konfliktu, zostaje skonfrontowany z dalszymi rozważaniami Hamleta. Bohater znów wpada w sidła wątpliwości, przedłużając tym samym swoją wewnętrzną walkę.
Monologi w Hamlecie pełnią funkcję niebagatelną – pozwalają widzom zrozumieć wewnętrzne konflikty bohaterów, wprowadzają filozoficzne refleksje, a także rozwijają akcję dramatu i budują napięcie. Bez nich niemożliwe byłoby pełne zrozumienie złożoności psychologicznej Hamleta, który nie jest typowym tragicznym mścicielem, lecz człowiekiem rozdwojonym. Nieustannie oscyluje między pragnieniem sprawiedliwości a wątpliwościami moralnymi, między impulsem do działania a skłonnością do refleksji, między życiem a śmiercią. Dzięki monologom widz może lepiej dostrzec tę dualność i obserwować, jak stopniowo prowadzi ona bohatera do zguby. Szekspir, stosując ten zabieg literacki, stworzył dzieło, które wykracza poza prostą historię o zemście – Hamlet staje się analizą ludzkiej natury, dylematów moralnych i egzystencjalnych pytań, które pozostają aktualne niezależnie od epoki.
Aktualizacja: 2025-02-20 21:10:07.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.