Monolog rozpoczynający się od słów "Być albo nie być - oto jest pytanie" to chyba najsłynniejszy monolog nie tylko z Hamleta Williama Szekspira, lecz także w całej twórczości dramaturgicznej nowożytnego świata. Sformułowanie to na stałe weszło do języka sztuki oraz do języka potocznego, lecz mało kto wie, jakie słowa i treści znajdują się w dalszym biegu monologu.
Monolog rozpoczyna się od tego, że Hamlet rozważa sens istnienia. Jest to rozważanie bardzo mroczne, ponieważ w jego tle jest rzeczywista możliwość pozbawienia się życia w każdej chwili. Hamlet mówi więc całkowicie poważnie. Czy życie ma sens? Czy cierpienie, którego w jego trakcie doświadczamy ma sens? Czy z ogromem tego cierpienia należy przynajmniej próbować walczyć, co niesie nikłą szansę poprawy naszej sytuacji, czy zrezygnować od razu i poddać się ciosom przeznaczenia? A jeśli nie ma dobrego wyjścia z tej sytuacji - kontynuuje w swoim monologu Hamlet - to czy nie lepiej rzeczywiście zakończyć swoją ziemską wędrówkę?
Tutaj bohater dochodzi do sedna problemu. Człowiek skazany jest na trudy życia, ponieważ boi się śmierci, a ściślej rzecz biorąc boi się tego, co jest po śmierci, a czego w żaden sposób nie da się przeniknąć. Co bowiem, jeśli śmierć przypomina wieczny sen, w którym jednak nie śnimy? Panuje zatem wieczna pustka i ciemność. Może być jednak tak, że śmiertelny sen okaże się nieskończonym koszmarem, jeszcze gorszym od tego, przed czym próbowaliśmy uciec na jawie. Życie jest więc tragedią bez dobrego wyjścia. Pułapką bez ucieczki.
"Świadomość czyni nas tchórzami", mówi w pewnym momencie Hamlet. Świadomość tego, że nie jesteśmy świadomi, co czeka nas po przekroczeniu bariery życia. Świadomość, że jakkolwiek byśmy cierpieli, po śmierci - zwłaszcza samobójczej, która jak wiadomo zasługuje w boskich oczach na szczególną krytykę - może czekać nas coś jeszcze surowszego i dużo cięższego. Czyn człowieczy zostaje więc w ten właśnie sposób powstrzymany przez jego umysł, który roztrząsa wszystkie decyzje.
Monolog ten ma szczególne znaczenie w kontekście całego głównego dylematu, jaki ciąży na głównym bohaterze dramatu Williama Szekspira. Hamlet musi wybrać własną drogę. Albo posłucha zjawy ojcu i przeciwstawi się właściwie całemu światu, żeby pomścić jego śmierć, lecz poświęci swoje ideały i zmieni się w potwora, albo będzie żył ze świadomością popełnionej zbrodni na jego ojcu i całe życie będzie kłaniał jego mordercy. To wybór, przed którym chyba nikt nie chciałby tak naprawdę stanąć, ponieważ to sytuacja godna tragicznych bohaterów z antyku.
Hamlet w tej sytuacji rozmyśla o sensie istnienia, które każe dokonywać takich wyborów. Duma, czy odebranie sobie życia nie byłoby najlepszym sposobem na zrzucenie z siebie odpowiedzialności za podjęcie jakiejkolwiek decyzji. W końcu gdyby nie dowiedział się od zjawy swojego ojca o zbrodni, żyłby w nieświadomości, być może żywiąc pretensje do matki ze względu na przedwczesne ponowne małżeństwo, ale na pewno nie zmieniłby się w potwora i mordercę.
Co stanowi o aż tak wielkiej popularności tego konkretnego monologu? Jest to oczywiście jego uniwersalność. Każdy z nas przeżywa w swoim życiu chwile słabości, w których wydaje się, że własne nieistnienie rozwiązałoby wiele problemów. Rzadko jesteśmy wówczas w stanie spojrzeć na rzeczy trzeźwo, lecz w swoich rozmyślaniach podążamy często drogą bardzo zbliżoną do rozważań Hamleta. Każde z nas przynajmniej raz dziennie mogłoby użyć sformułowania "Być albo nie być - o to jest pytanie", nawet jeśli miałby to być wyłącznie żart. To wielka sztuka napisać monolog, w którym wyraziłoby się nie tylko niepokoje człowieka współczesnego, lecz także myśli tak uniwersalne, że są one nadal aktualne nawet po kilkuset latach. Wiliam Szekspir był pod tym względem absolutnym geniuszem, a ustami Hamleta, swojego najsłynniejszego bohatera, wyraził rzeczy, z którymi każdy z nas może się utożsamić, ponieważ życie wszystkich ludzi niesie ze sobą bardzo podobne wątpliwości i niepokoje.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.