„Folwark zwierzęcy” to wydana w 1945 roku powieść autorstwa George’a Orwella. Dzieło opowiada o losach zwierząt zamieszkujących pewien fikcyjny angielski folwark. Postacie te, zainspirowane poglądami filozoficznymi najstarszego spośród wszystkich, knura Majora, postanawiają wzniecić rewolucję. Motywowane niezadowoleniem z bycia wyzyskiwanymi, dążą do stworzenia nowego społeczeństwa opartego na równości i sprawiedliwości. Po udanej rewolucji i przepędzeniu ludzi, same przejmują kontrolę nad gospodarstwem. Początkowo wprowadzają demokratyczne zasady dla wszystkich. Jednak z biegiem czasu władza zostaje zagrabiona przez jedną ze świń – Napoleona, który stopniowo przekształca folwark w dyktaturę. Historia ta odzwierciedla procesy zachodzące w totalitarnych reżimach.
„Folwark zwierzęcy” to powieść-parabola, czyli swoista przypowieść o mechanizmach rządzących systemami totalitarnymi. Orwell w metaforyczny sposób dzieli się swymi obserwacjami dotyczącymi działania stalinizmu w Związku Radzieckim. Przekaz ten charakteryzuje się ponadczasowością – Orwell ukazuje zagrożenia związane z każdą formą autorytarnej władzy, niezależnie od miejsca i epoki. Ze względu na symboliczny charakter powieści zwierzęta występujące w niej mają przypisane określone cechy, które odpowiadają funkcjom społecznym i politycznym.
Świnie w powieści uosabiają spryt i inteligencję, co pozwala im przejąć kontrolę nad folwarkiem. Jako jedyne potrafią czytać, pisać i myśleć abstrakcyjnie, żeby mieć przewagę nad innymi zwierzętami. To one organizują życie na farmie, tworzą zasady oraz opracowują ideologię animalizmu, która początkowo zakłada równość wszystkich zwierząt. Jednak wśród świń zaczynają się pojawiać różnice – Napoleon, cyniczny i żądny władzy, stopniowo eliminuje konkurencję i przejmuje kontrolę nad folwarkiem, wprowadzając despotyczne rządy jednostki. Snowball, jego główny rywal, wyróżnia się idealizmem i intelektem – jego pomysły mają na celu rozwój gospodarstwa i poprawę warunków życia zwierząt, jednak zostaje on wygnany przez Napoleona jako wróg reżimu. Z kolei Squealer, obdarzony wyjątkowym talentem do perswazji, pełni funkcję propagandysty. Jego zadaniem jest bieżące zniekształcanie rzeczywistości i faktów tak, aby usprawiedliwić działania Napoleona. Każda z tych postaci reprezentuje określony typ politycznego przywództwa.
Pozostałe zwierzęta również pełnią w powieści symboliczne role, odzwierciedlające różne grupy społeczne. Konie pociągowe, takie jak Boxer i Clover, są silne, pracowite i lojalne, ale jednocześnie łatwo ulegają manipulacji z powodu braku wykształcenia i umiejętności krytycznego myślenia. Boxer, który kieruje się zasadą „będę pracował jeszcze ciężej”, staje się tragiczną ofiarą systemu – mimo bezgranicznego oddania zostaje zdradzony i sprzedany na rzeź. Mollie, próżna i unikająca pracy, reprezentuje arystokrację i burżuazję, czyli warstwę nie potrafiącą przystosować się do nowych warunków i preferującą ucieczkę. Osioł Benjamin, najbardziej doświadczony, ale równie sceptyczny, nie angażuje się w polityczne zmiany, widząc w nich jedynie powtarzającą się historię ucisku. Koza Muriel, choć bardziej inteligentna od reszty zwierząt, nie ma wystarczającej siły przebicia, by wpłynąć na bieg wydarzeń. Kury wszczynają bunt przeciwko obowiązkowi znoszenia jaj na sprzedaż, stąd ich postawa odnosi się do oporu społecznego, jednak ich sprzeciw zostaje stłumiony karą głodu, której muszą ulec. Psy wychowane przez Napoleona reprezentują aparat represji – posłuszne, brutalne i gotowe na każde rozkazy swojego przywódcy. Kot, wiecznie leniwy i unikający pracy, jest obojętny wobec politycznych zmian, a kruk Mojżesz, głoszący opowieści o rajskiej krainie po śmierci, odzwierciedla wpływ religii na społeczeństwo. Owce, które bezrefleksyjnie powtarzają propagandowe slogany, to rzecz jasna bezmyślna masa, podatna na manipulację. Każde ze zwierząt ma więc przypisaną funkcję któregoś z aspektów panoramy społeczeństwa.
Wiele postaci w powieści ma swoje historyczne pierwowzory, co jeszcze bardziej uwidacznia jej alegoryczny charakter. Osioł Benjamin miał być wzorowany na samym Orwellu, gdyż z dystansem i sceptycyzmem podchodził do politycznych przemian. Napoleon to uosobienie Józefa Stalina – bezwzględnego przywódcy, który wykorzystuje przemoc i propagandę do utrzymania władzy. Snowball reprezentuje Lwa Trockiego – ideowego rewolucjonistę, który został wyeliminowany przez Stalina. Squealer to odpowiednik Wiaczesława Mołotowa, propagandzisty reżimu stalinowskiego. Poeta Minimus nawiązuje do Maksyma Gorkiego, sprzymierzeńca propagandy komunistycznej. Major, będący inicjatorem rewolucji, przypomina zarówno Karola Marksa, jak i Lenina – twórców fundamentów ideologicznych komunizmu. Pan Jones, właściciel folwarku, symbolizuje cara Mikołaja II, którego upadek zapoczątkował rewolucję bolszewicką. Boxer reprezentuje typowych radzieckich robotników i chłopów, gdyż ich ciężka praca była wykorzystywana przez władzę, tak jak jego życie skończyło się zesłaniem do rzeźni w momencie utracenia zdolności do pracy. Z kolei Mollie odzwierciedla burżuazję, która nie zaakceptowała nowego systemu i uciekła z Rosji. Mojżesz to postać duchownego, na przykład prawosławnego popa opowiadającego o religijnym zbawieniu, mającym uśmierzać buntownicze nastroje społeczeństwa. Archetypy te pozwalają Orwellowi ukazać schematy rządzące każdą rewolucją i jej konsekwencjami, podkreślając, że historia często powtarza się według tych samych mechanizmów.
Powieść Orwella nie tylko krytykuje stalinizm, ale również ostrzega przed zagrożeniami, jakie niesie ze sobą każda forma totalitaryzmu. Dzięki alegorycznej formie oraz uniwersalnemu przekazowi „Folwark zwierzęcy” pozostaje jednym z najważniejszych dzieł literackich XX wieku, które wciąż jest aktualne i daje do myślenia kolejnym pokoleniom czytelników.
Aktualizacja: 2025-02-08 13:25:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.