Chociaż „Wizyta starszej pani” dotyka poważnych zagadnień, a fabuła to w rzeczywistości opis płatnego zabójstwa, możemy kwalifikować utwór jako komedię. Począwszy od kreacji postaci, poprzez konkretne sceny i dialogi, znajdziemy tu wiele przykładów humoru. Jego celem jest zwrócenie uwagi odbiorcy na przedstawione w utworze zagadnienia moralne i społeczne.
Spis treści
Postać Klary Zachanassian jest wyjątkowo wyrazista, a jej wygląd wzbudza jednocześnie śmiech i konsternację, przez co zdaje się groteskowy. Starsza miliarderka zwraca uwagę krzykliwym ubiorem. Wyzywające kolory i nadmiar biżuterii sprawiają, że prezentuje się jako karykatura bogaczki. Nawet dygnitarze z jej rodzinnego miasteczka, próbując dyplomatycznie skomentować jej styl, nazywają go „światowym gustem”. Wygląd Klary podkreśla również jej dramatyczną przeszłość – brak dłoni i nogi, które straciła w wypadkach, nadaje absurdalnego charakteru, który wzbudza jednocześnie współczucie i ironiczny dystans.
Klara otacza się osobami i elementami podkreślającymi jej ekscentryczny charakter. Jej orszak składa się z niezwykle dziwnych postaci. Dwóch więźniów z Sing Sing, noszących lektykę miliarderki, budzi jednocześnie śmiech i zdumienie – ich potężna postawa kontrastuje z delikatnością, jakiej wymaga ich zadanie. Towarzyszą im ślepi kastraci. Wszystko to dopełnia pantera, będąca pupilem bogaczki.
Orszak Klary Zachanassian, choć absurdalny, jest również symboliczną parodią. Wzbudza skojarzenia z procesją, jaką poświęcano starożytnym bóstwom. W przypadku Klary ten motyw został obrócony w groteskę – zamiast bóstwa mamy starzejącą się kobietę o krzykliwym wyglądzie, której towarzyszą postaci dalekie od majestatyczności. Jej procesja to z jednej strony żart, z drugiej – demonstracja władzy i kontroli, jaką sprawuje nad otoczeniem.
Dramat pełen jest zabawnych sytuacji, z których jedną z najbardziej pamiętnych jest powitanie Klary Zachanassian w Gullen. Dygnitarze miasteczka, pragnąc sprawić wrażenie eleganckich i dostojnych, muszą dzielić się jednym cylindrem. Każdy z nich, zdejmując i podając cylinder kolejnemu, stara się zachować pozory godności. Dodatkowo, transparent powitalny, który miał być oznaką ich gościnności, pozostaje niedokończony, co jeszcze bardziej podkreśla nieporadność mieszkańców Gullen i ich prowincjonalny charakter, w kontrze do światowej bogaczki, jaką jest Klara.
Zabawne jest także, gdy Klara Zachanassian prezentuje swoich kolejnych mężów, traktując ich jak przedmioty do zabawy. Liczne małżeństwa Klary są parodią romantycznych związków – zamiast uczucia, liczy się w nich wyłącznie jej kaprys. Każdy z jej mężów, choć elegancko ubrany i przedstawiany z teatralną pompą, jest tak naprawdę zredukowany do roli dekoracji.
Scena monologu pijanego Nauczyciela wprowadza element tragikomedii, łącząc śmieszność z głębokim nieszczęściem. Mężczyzna, próbując przemówić do sumień mieszkańców Gullen, w swoim desperackim akcie ukazuje całą absurdalność sytuacji – jego moralny apel ginie w śmiechu spowodowanym jego stanem. Pod wpływem alkoholu traci powagę i autorytet, co sprawia, że jego słowa nie tylko nie zostają wzięte na serio, ale wręcz podkreślają bezsilność jednostki wobec ogółu. Śmiech, który budzi jego wystąpienie, jest gorzki.
Humor słowny możemy odnaleźć już w nazwisku głównej bohaterki. Zachanassian jest bowiem zlepkiem nazwisk trzech znanych miliarderów — Zaharoffa, Onassisa i Gulbenkiana.
Dialogi poszczególnych postaci również przyjmują humorystyczną formę. Choćby podlizywanie się mieszkańców Gullen Klarze i jej kąśliwe riposty. Wspomniany wyżej monolog Nauczyciela to również przykład komizmu słownego w utworze.
Humor nie jest jedynie elementem rozrywkowym, lecz środkiem artystycznym, który pozwala lepiej zrozumieć tematykę utworu – od degradacji moralnej po siłę pieniądza i ludzką słabość. Postać Klary Zachanassian, przedstawiona w sposób przesadzony i groteskowy, jest doskonałym przykładem tego złożonego komizmu. Jej wygląd i zachowanie wzbudzają śmiech, lecz jednocześnie zmuszają do refleksji nad jej rolą jako symbolu nieograniczonej władzy pieniądza, która odrywa ją od rzeczywistości i czyni postacią niemal mitologiczną.
Przerysowana postać Klary Zachanassian jest ucieleśnieniem groteskowego blichtru. Krzykliwe stroje, nadmiar biżuterii oraz sztuczne protezy są śmieszne, ale jednak wzbudzają niepokój, ponieważ podkreśla poprzez nie, iż jest nie tylko kobietą, ale i symbolem pieniądza jako narzędzia dominacji i demoralizacji.
Zachowanie mieszkańców Gullen, choć pełne groteskowego humoru, jest również tragicznym obrazem ludzkiej desperacji wobec swoistego uosobionego fatum. Ich starania, by sprawiać wrażenie sprawiedliwych i godnych, zderzają się z rzeczywistością ich skrajnego ubóstwa. Przykładem tego jest wymiana jednego cylindra podczas powitania Klary czy próba ukrycia ich motywacji pod płaszczykiem moralnych racji. Autor ukazuje ich hipokryzję – na pozór bronią zasad etycznych, lecz w obliczu fortuny Klary są gotowi je złamać.
Dürrenmatt wykorzystuje humor, chcąc uwydatnić śmieszność, małość i słabość ludzkiego istnienia. Dzięki temu dramat nie tylko bawi, ale i wywołuje gorzką refleksję nad kondycją człowieka. Odrealniona rzeczywistość „Wizyty starszej pani” ukazuje, jak absurdalne bywają ludzkie ambicje i słabości, szczególnie w obliczu nieograniczonej władzy pieniądza. Humor pełni tu rolę mostu między groteską a tragiczną prawdą o ludzkiej naturze.
Aktualizacja: 2025-01-15 00:46:33.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.