Na miano postaci groteskowej z pewnością zasługuje Klara Zachanassian, tytułowa „starsza pani” z dramatu Friedricha Dürrenmatta. Jej nieograniczony majątek i wykalkulowane pragnienie zemsty nakładają się na ekstrawaganckie, niemal komiczne zachowanie postaci. Celem wyolbrzymiania pewnych zachowań było ukazanie konkretnej siły, która bez względu na okres historii i okoliczności, dotyczy człowieka dotkniętego cierpieniem i jego konsekwencjami. Dzięki zastosowaniu groteski Klara przestaje być osobą, a staje się symbolem fatum i konsekwencji złych decyzji w życiu człowieka.
Spis treści
Groteską nazywamy kategorię estetyczną charakteryzującą się połączeniem elementów przeciwstawnych. Prowadzi do celowego zniekształcenia rzeczywistości dzieła literackiego przy pomocy przesady, absurdu lub dziwaczności.
Istnieje wiele sposobów na kreację groteski w utworze artystycznym czy też literackim. Właściwym przykładem w przypadku „Wizyty starszej pani” może być scena, w której krwawym wydarzeniom towarzyszą elementy komediowe. Innym, moment zniekształcenia rzeczywistości poprzez dodanie do nich dziwacznych elementów fantastycznych (to przede wszystkim tyczy się podejrzanych dworzan „starszej pani”). Groteska ma u odbiorcy wywołać swoiste wrażenie nieadekwatności dwóch niepasujących do siebie elementów. Dzięki temu zwraca jego uwagę na dane zjawisko i właściwie odczytuje intencje autora, który przy pomocy groteski obnaża nierzadko absurdalność niektórych elementów świata, ukazuje paradoksy życia, jego skrajności.
Groteskowość Klary Zachanassian objawia się w kontraście jej aparycji starszej pani, do władzy nad mieszkańcami miasta oraz mrocznymi zakusami i dążeniami, które od początku nie są dość jasne dla wszystkich bohaterów i szokują w momencie odkrycia. Zachanassian dysponuje niemal nieograniczonymi środkami finansowymi. W utworze pieniądze zyskują wręcz wymiar boskiej mocy — dzięki nim kobieta może dokonać wszystkiego. Jak sama wskazuje, człowiek odpowiednio bogaty może przecież tworzyć własny świat i ustalać własne zasady. To świadczy o cynizmie antagonistki, ale także reprezentuje pewien typ możliwego złoczyńcy literackiego, który poza czynami, mocno rozwija opowieści o swoich mocach i możliwościach.
Celem Klary jest zemsta na dawnym kochanku — Alfredzie Illu, który przed laty ją wykorzystał i porzucił, co pośrednio spowodowało utratę dziecka i skazanie na poniewierkę, również w sensie fizycznym, gdy znalazła się w domu publicznym. Bohaterka przybywa do Gullen z propozycją zapłacenia mieszkańcom za jego zabójstwo. To kulminacyjny moment wieloletniego planu, który obejmował doprowadzenie rodzinnego miasteczka do ruiny i upodlenia dawnych sąsiadów za odwrócenie się od niej. Można więc powiedzieć, że Klara Zachanassian przyjmuje w utworze rolę siły sprawczej, nieomal starożytnej bogini. Podkreśla to fakt jej emocjonalnego chłodu, swoistego odczłowieczenia, które sprzyja karykaturalnej reprezentacji. Klara jest ponadnaturalnym żywiołem, jakby demonem lub energią pochodzącą z natury, jaka zawsze domaga się wyrównania harmonii nie odkupionych win.
Ten obraz nie pasuje jednak do powierzchowności kobiety. Jest ona przede wszystkim niezwykle ekstrawagancka, ma aparycję dystyngowanej starszej elegantki. Dzięki pieniądzom może sobie pozwolić na krzykliwe, wręcz pozbawione gustu ubrania, będące manifestacją jej sytuacji finansowej. Otacza się przy tym ciekawymi indywiduami. Kiedy jej sługi niosą ją w lektyce, wygląda to nieomal jak parodia procesji z posągiem starożytnego bożka. Nawet odczłowieczenie i specyficzna aura Klary Zachanassian ma parodystyczne zabarwienie. Przeżyła ona dwa poważne wypadki, w których utraciła nogę i dłoń. Rozczłonkowanie jest zarówno makabryczne, jak i potrzebne do wywołania wrażenia absurdu. Ich zimno oznacza utratę cząstki człowieczeństwa, ale zarazem sposób przedstawienia tej straty w utworze jest komiczny.
Postać Klary Zachanassian jest złożona i z pewnością reprezentuje ją głęboka symbolika. Zapewne możemy ją interpretować jako konsekwencję ludzkich czynów — nieuniknione fatum, które sami na siebie ściągamy. Groteskowość bohaterki zwraca na nią uwagę. Odrealnia ją zarazem, co pozwala zapomnieć o kobiecie i pojmować Klarę Zachanassian bardziej w kategorii siły wyższej.
Aktualizacja: 2025-01-09 15:45:54.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.