Wszystkie wypowiedzi, których celem jest przekonanie odbiorcy do określonego stanowiska, nazywamy perswazyjnymi. Jeśli taka wypowiedź jest dobrze zaplanowana i skomponowana, mająca na celu osiągnięcie konkretnego efektu i przemyślane w swoim oddziaływaniu, uznawana jest za wypowiedź retoryczną.
Spis treści
Każda wypowiedź retoryczna ma z góry założony cel, który realizuje. Klasycznie dzielimy je na trzy rodzaje:
Jest to podstawowy typ wypowiedzi retorycznej. Odwołuje się on do faktów oraz przestrzega norm etycznych w oddziaływaniu na odbiorcę. Jej celem jest przekonanie odbiorcy, jaki jest stan faktyczny rzeczy. Klasyczna wypowiedź przekonująca posługuje się więc tylko prawdą. Jej przykładem może być choćby mowa obronna Sokratesa.
Występuje, gdy autor pragnie nakłonić swoich odbiorców do zmiany ich dotychczasowej postawy. W przeciwieństwie do przekonywania tutaj wpłynięcie na poglądy odbiorcy są ważniejsze od wydźwięku etycznego. Mamy swoją wypowiedzią nakłonić kogoś do innego myślenia, nawet jeżeli jest to kłamstwo. Dobrym przykładem celu nakłaniającego jest propaganda.
Zadaniem takiej wypowiedzi retorycznej jest nie tylko przekonanie odbiorcy do zmiany zdania, ale również pobudzenie go do działania. Jak w przypadku wypowiedzi nakłaniającej, tak i tutaj najważniejsza jest realizacja celu. Prawda ma znaczenie drugorzędne. Przykładem takie wypowiedzi może być agitacja przedwyborcza.
Według Platona dobra mowa jest niczym zwierzę: posiada głowę, tułów i nogi. Filozof przekazuje tym porównaniem prostą myśl — wypowiedź retoryczna składa się z zaplanowanych części o konkretnym przeznaczeniu. Możemy wyróżnić cztery takie elementy:
Służy do nawiązania kontaktu z odbiorcą, wprowadzenia go w zagadnienie. Autor może w niej przedstawić zagadnienie, które chce omawiać.
Jest jasno sformowane twierdzenie, do którego nawiązuje późniejsza argumentacja. Teza może przyjąć formę pytania, ale równie dobra będzie forma zdania twierdzącego. W obu przypadkach prowadzi ona do pytania: „dlaczego?”.
Najważniejszą częścią wypowiedzi retorycznej jest argumentacja. Przy jej pomocy autor dowodzi wcześniej postawionej tezy. Przykładami form argumentacji są: wyliczanie przykładów, czy odwoływanie się do autorytetów.
Same argumenty podzielić możemy na merytoryczne (odwołujące się do zagadnienia) i pozamerytoryczne. Najpowszechniejszym przykładem tych ostatnich jest argument at personam — uderzanie w konkretną osobę.
Zakończenie składa się z dwóch elementów: nawiązania do początkowej tezy i podsumowania. Czyni to wypowiedź retoryczną zamkniętą całością. Niekiedy zakończenie jest też dobrym miejscem na apel do odbiorcy.
Aktualizacja: 2024-08-02 18:40:12.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.