Trzej muszkieterowie to nie tylko jedna z najsłynniejszych powieści Aleksandra Dumasa, ale także jedno z najsłynniejszych dzieł literatury przygodowej spod znaku "płaszcza i szpady" w historii literatury europejskiej i światowej. Chyba każdy przynajmniej pobieżnie słyszał o przygodach Atosa, Portosa, Aramisa i D'Artagnana, a przynajmniej o ich fantastycznym haśle, które brzmiało: "jeden za wszystkich, wszyscy za jednego", i które do dzisiaj pozostaje jednym z najpiękniejszych wyrazów solidarności i lojalności przyjacielskiej. Powieść Aleksandra Dumasa to historia pełna zwrotów akcji, dynami, ciekawych bohaterów oraz historycznych faktów i postaci, w które autor mistrzowsko wplótł pełne intryg przygody młodych, szlachetnych i walecznych muszkieterów. Świat XVII-wiecznej Francji to nie tylko świat elegancji, dworu i finezyjnych rozrywek, lecz także kłamstwa, intryg, zabójstw na zlecenie i balansowania pomiędzy życiem a śmiercią. Wszystko to zaś jest napisane stylem, od którego nie sposób się oderwać aż do ostatniej strony, mimo iż przecież ta powieść liczy sobie już niemal dwieście lat.
Trzej muszkieterowie to paradoksalnie opowieść o czterech muszkieterach: Atosie, Portosie, Aramisie i D'Artagnanie. Ten ostatni jest najmłodszy i przybywa do Paryża dopiero z zamiarem wstąpienia do służby wojskowej i zostania muszkieterem. Jest Gaskończykiem i poznajemy go w momencie, kiedy odbywa samodzielną podróż do stolicy Francji i ma wiele marzeń. W niefortunnych okolicznościach naraża się pozostałym trzem starszym muszkieterom i już ma dojść do pojedynku, kiedy atakuje ich straż kardynalska, a wspólna walka i wygrana jednoczy muszkieterów. Tak D'Artagnan zostaje przyjęty w szeregi żołnierzy.
Chwilę później zostaje również wplątany w szereg intryg dworskich poprzez fakt, że zakochuje się w Konstancji Bonacieux, służącej królowej Annie Austryjaczce w kontaktowaniu się z jejkochankiem, angielskim księciem Buckinghamem. Romans ten chce wykorzystać zły kardynał Richelieu do skompromitowania królowej i zdestabilizowania sytuacji na dworze. Wie, że Anna podarowała kochankowi diamentowe spinki i radzi królowi, by wyprawił bal, na którym królowa będzie musiała właśnie je założyć. W ten sposób ma być zdemaskowana jej niewierność. Swoją pomoc oferują muszkieterowie, którzy wyruszają w szaleńczą pogoń z czasem. D'Artagnanowi udaje się odzyskać spinki i wrócić z nimi na czas do Paryża, czym ratuje godność królowej oraz jej wdzięczność.
Pokrzyżowanie planów kardynała ściąga na D'Artagnana jego niechęć oraz chęć zemsty jego głównego szpiega i agenta - Milady, kobiety bezwzględnej i obłędnie pięknej, dzięki czemu zdolnej do manipulowania bez wyjątku każdym, kogo napotka. Również D'Artangnan z początku ulega jej urokowi, jednak szybko orientuje się, jak podłą jest osobą i udając jej ukochanego, upokarza ją. Gdy wszystko wychodzi na jaw, staje się najgorszym wrogiem tej niebezpiecznej kobiety i wielokrotnie musi uchodzić z zasadzek przez nią zastawionych.
W międzyczasie po raz kolejny zostaje porwana Konstancja Bonacieux, której mąż zdołał zostać agentem kardynała, a znów zjednoczeni muszkieterowie wyruszają pod oblężoną twierdzę La Rochelle, gdzie dokonują bohaterskiego odbicia bastionu świętego Gerwazego. Za ten czyn D'Artagnan zostaje oficjalnie przyjęty w szeregi muszkieterów. Przez przypadek dowiadują się również o dalszych planach kardynała, który zleca szantaż i zabójstwo księcia Buckinghama, oraz Milady, która pragnie uśmiercić Konstancę i D'Artagnana.
Muszkieterowie wyruszają w pogoń, by ostrzec Buckinghama oraz lorda de Winter, brata Milady. Ten aresztuje kobietę, lecz umieszcza ją pod opieką człowieka, którym łatwo jest manipulować. Milady przejmuje nad nim kontrolę i jego rękami morduje Buckinghama, a sama ucieka i dostaje się do klasztoru Bethune, gdzie truje Konstancję i również ucieka. Chwilę później przybywają na miejsce muszkieterowie, lecz dla dziewczyny nie ma już ratunku i Konstancja umiera w ramionach ukochanego D'Artagnana.
Muszkieterowie dopadają Milady w trakcie ucieczki. Okazuje się ona byłą żoną Atosa, która już wcześniej raz byłą skazana na śmierć za bycie manipulatorką i morderczynią. Tym razem zapada wyrok śmierci, który jest od razu wykonany przez kata, którego mężczyźni wraz ze sobą przyprowadzili. On również ma osobiste porachunki z Milady. Po egzekucji mężczyźni wracają do Paryża. Tam, zgodnie z umową z Milady, kardynał Richelieu aresztuje D'Artagnana, lecz ten legitymuje się jego własnym listem, odebranym Milady, którego posiadacz jest zwolniony z całej odpowiedzialności za popełnione czyny. Richelieu awansuje D'Artagnana po tym jak dowiaduje się, że Milady nie żyje. Atos wchodzi w skład jego nowego oddziału. Portos żeni się i oddaje się spokojnemu życiu na prowincji a Aramis wreszcie decyduje się na wstąpienie do klasztoru i poświęcenie całego swojego życia już tylko i wyłącznie życiu duchowemu, modlitwie, kontemplacji i Bogu.
TOM I. Akcja utworu rozpoczyna się od obrazka niejakiego D’Artagnana, który podróżuje do Paryża, gdzie przy pomocy listu polecającego od własnego ojca do kapitana de Treville’a, ma zostać włączony do służby muszkieterskiej. Młodzieniec zatrzymuje się w przydrożnej karczmie w miejscowości Meung. Tam jest prowokowany i obrażany przez pewnego szlachcica, który spotyka się tam z kobietą, którą tytułuje jedynie Milady. W trakcie sprzeczki D’Artagnan gubi list swojego ojca, jednak nie zraża go to i mimo wszystko wyrusza w dalszą drogę do stolicy Francji.
D’Artagnan dociera do Paryża i kieruje się do siedziby muszkieterów. Tam obserwuje kilku z nich, ale przede wszystkim poznaje pana de Treville’a, czyli kapitana muszkieterów królewskich. W trakcie rozmowy z nim, z okna gabinetu widzi człowieka, przez którego stracił list polecający ojca i bez słowa wybiega od kapitana i rusza w pościg. W jego trakcie zdąża narazić się trzem przypadkowo potrąconym muszkieterom – Atosowi, Portosowi oraz Aramisowi. Z każdym z nich umawia się na pojedynek, godzina po godzinie.
W pierwszej kolejności ma się pojedynkować z Atosem, jednak jego sekundantami okazują się Portos i Aramis. Do pojedynku jednak nie dochodzi, ponieważ muszkieterowie zostają zaatakowani przez straż kardynała Richelieu. We czterech jednoczą więc siły i pokonują kardynalistów, które to wydarzenie zbliża ich i jednoczy.
D’Artagnan zdobywa sobie jeszcze większy szacunek wśród przyjaciół, gdy wykazuje się inteligencją i po pojedynku z gwardzistą nie dość, że nie zostaje aresztowany to jeszcze – przy pomocy de Treville’a – dostaje od króla trochę pieniędzy oraz przydział do armii. Młodzieniec zostaje wtłoczony do oddziału Dessasousa, a także zatrudnia służącego – Plancheta.
Właściciel stancji, gzie mieszka D’Artagnan skarży mu się, że jego żona najprawdopodobniej została uprowadzona. Prosi młodego żołnierza o pomoc w jej odnalezieniu. Mężczyzna jednak wkrótce później zostaje aresztowany. W jego domu zaś w pułapkę policji wpada kobieta, która okazuje się Konstancją Bonacieux – zaginiona żona właściciela stancji. D’Artagnan zakochuje się w niej i uwodzi ją.
Atos zostaje aresztowany po pomyleniu go z D’Artagnanem. Ten zaś próbuje interweniować u de Treville’a. Spotyka również panią Bonacieux oraz angielskiego księcia Buckinghama uznawanego za narodowego wroga Francuzów. Książę okazuje się mieć romans z królową Anną Austriaczką, która w dowód swojej miłości ofiarowuje mu diamentowe spinki.
Straże orientują się, że Atos został aresztowany zamiast D’Artagnana. Bonacieux zostaje postawiony przed obliczem kardynała Richelieu i przemieniony w jego szpiega. Człowiek, który ukradł D’Artagnanowi list polecający jego ojca okazuje się hrabią de Rochefort, który szpieguje Buckinghama i śledzi losy jego romansu z królową. Richelieu zleca, by odzyskaniem spinek zajęła się Milady. Dzięki interwencji pana de Treville, uwolniony z aresztu zostaje Atos.
Kardynał Richelieu zaczyna zasiewać w królu wątpliwości co do wierności jego małżonki. Nakłania go do tego, by wyprawił bal, na który nakazałby królowej założyć diamentowe spinki, które ta podarowała kochankowi. W ten sposób zdrada miałaby wyjść na jaw. Anna po postawieniu sprawy w ten sposób bardzo cierpi. Z pomocą przychodzi jej Konstancja Bonacieux, która zobowiązuje się znaleźć kogoś, kto zdążyłby przywieźć spinki królowej z powrotem z Londynu i ocalić ją od hańby. Najpierw stara się, żeby zrobił to jej mąż, lecz ten okazuje się już być szpiegiem kardynała. Zrealizowania misji podejmuje się D'Artagnan, którego wesprzeć podejmują się jego trzej przyjaciele. Muszkieter dostaje specjalny list uwiarygadniający od królowej, wyznaje Konstancji miłość i wszyscy we czterech wyruszają w szaleńczą podróż.
Po drodze napotykają tak wiele przeszkód i pułapek przygotowanych przez popleczników kardynała Richelieu że na ziemię angielską dociera jedynie D'Artagnan oraz jego służący Planchet. Spotyka się z Buckinghamem i za pomocą listu królowej uzgadnia swoją wiarygodność. Książę oddaje muszkieterowi spinki, jednak okazuje się, że dwóch z nich brakuje. Buckingham podejrzewa, że to niejaka Milady de Winter je ukradła. W ciągu kilku dni brakujące spinki udaje się dorobić, a książę zapewnia D'Artagnanowi specjalną eskortę, dzięki której ten ma się znaleźć w Paryżu jak najszybciej jest to tylko możliwe.
Odbywa się bal w czasie którego kardynał Richelieu wręcza królowi dwie skradzione przez Milady spinki, na znak niewierności jego żony. Anna Austriaczka pojawia się jednak na balu w komplecie spinek, co umniejsza autorytetowi kardynała i ratuje małżeństwo królewskie. D'Artagnan zostaje wynagrodzony przez królową otrzymanym pierścieniem oraz dozgonną wdzięcznością. Zaczyna również cieszyć się względami Konstancji, która zaprasza go na schadzkę, na którą jednak ona sama nie dociera, ponieważ zostaje porwana po raz kolejny. D'Artagnan wyrusza na poszukiwania jej oraz swoich towarzyszy, których pozostawił w drodze do Anglii.
Każdego z przyjaciół D'Artagnan odnajduje w kiepskim stanie. Portos w karczmie przegrał wszystkie swoje pieniądze w ramach gier hazardowych, Aramis zaczął po raz kolejny skłaniać się ku wejściu w stan kapłański, natomiast Atos został uwięziony przez oberżystę, który oskarżył go o niewypłacalność. D'Artagnan słyszy tam od pijanego przyjaciela opowieść o tym, że kiedyś miał żonę, która jednak była na tyle złą kobietą, że została ona skazana na śmierć.
TOM II. Czterej muszkieterowie ponownie się jednoczą. D'Artagnan wpada na trop Milady, którą przypadkowo spotyka w jednym z przydrożnych kościołów. Zaczyna śledzić kobietę, ponieważ podejrzewa, że może mieć ona coś wspólnego z ponownym zniknięciem Konstancji Bonacieux. Kobiecie towarzyszy również pewien Anglik, z którym D'Artagnan wdaje się w sprzeczkę, a także którego wyzywa na pojedynek. Pojedynek jest zwielokrotniony, ponieważ walczą nie tylko główni zainteresowani, lecz ich przyjaciele po obu stronach. Wygrywają muszkieterowie, a D'Artagnan oszczędza życie lorda de Winter, czym wywołuje w nim podziw i wdzięczność. Poznaje również Milady, która podstępnie osacza go flirtem, by ukryć swoje ewidentne kłamstwa i manipulacje.
Intryga nie trwa jednak długo, ponieważ dzięki wdaniu się we flirt ze służącą Milady, D'Artagnan podsłuchuje jej rozmowę, z której wynika, ze kobieta bawi się muszkieterem, by w odpowiednim momencie zabić go w zemście za pokrzyżowanie intrygi ze spinkami królowej. Tak naprawdę zakochana jest w de Wardesie i żałuje, że D'Artagnan nie zabił de Wintera, ponieważ odziedziczyłaby po nim wielki majątek. Atos bardzo mocno ostrzega D'Artagnana przed wchodzeniem w jakiekolwiek konszachty z Milady. Młody muszkieter jednak udaje de Wardesa i spędza z Milady noc, a potem pisze do niej list, w którym wyraża się o niej w jak najgorszych słowach. Atos dostrzega u D'Artagnana pierścień ofiarowany mu niesłusznie przez Milady i rozpoznaje w nim swój rodowy klejnot.
Poniżona fałszywym listem de Wardesa Milady pragnie zemsty i stara się nakłonić D'Artagnana, by ten zabił jej byłego kochanka. Muszkieter sprawia pozory jakby się godził i Milady umawia się z nim na spędzenie nocy. Wówczas D'Artagnan przyznaje, że to on podszył się pod de Wardesa poprzednim razem. Milady, bliska obłędu z wściekłości, próbuje zabić muszkietera. Odsłania jednocześnie znak lilii wytatuowany na ramieniu - znak, którym oznaczano przestępców. D'Artagnanowi udaje się uciec przy pomocy służącej Milady. Szuka schronienia u Atosa. Ten wyjawiaj muszkieterowi, że to właśnie Milady jest jego dawną żoną, zdrajczynią, o której był przekonany, że nie żyje.
D'Artagnan otrzymuje tajemniczą propozycję schadzki na odludziu, a także wezwanie przed oblicze kardynała. Węsząc spisek, zabiera swoich towarzyszy ze sobą. W drodze dostrzegają karocę z Konstancją Bonacieux w środku. D'Artagnan staje przed obliczem kardynała który proponuje mu służbę w swojej gwardii. Gaskończyk jednak odmawia, co spotyka się z reprymendą i groźbami. D'Artagnan śledzony jest również przez Milady. Muszkieterowie wyruszają pod twierdzę La Rochelle.
D'Artagnan dowiaduje się, gdzie ukryta i przetrzymywana jest Konstancja Bonacieux. Unika również kolejnych asasynów nasłanych na Milady. W niespodziewanych okolicznościach czterej muszkieterowie spotykają kardynała Richelieu, który prosi ich o tymczasowe pełnienie straży przy jego osobie. W ten sposób udają się do oberży, gdzie podsłuchują rozmowę purpurata z Milady. Richelieu nakazuje zaszantażowanie księcia Buckinghama oraz zlecenie jego zabójstwa w przypadku, jeśli mimo gróźb nie chciałby zaprzestać kontynuowania zbrojeń przeciwko Francji. Kobieta otrzymuje od kardynała również list, zwalniający jego posiadacza od jakiejkolwiek odpowiedzialności za popełnione czyny, który to list sygnowany jest nazwiskiem Richelieu. Milady za swoje usługi pragnie tylko jednej rekompensaty - śmieci Konstancji Bonacieux oraz D'Artagnana.
Wściekły Atos włamuje się do pokoju Milady i stara się zmusić ją do zaprzestania pościgu za D'Artagnanem. Czterej muszkieterowie zdobywają bastion św. Gerwazego. Odznaczają się przy tym niesamowitą odwagą i poświęceniem. D'Artagnan dostaje oficjalną propozycję zostania królewskim muszkieterem.
Przy pomocy swoich służących muszkieterowie docierają do lorda de Winter i oraz kochanki Aramisa, pani de Chevreuse i przez nich próbują poinformować księcia Buckinghama o czającym się na niego niebezpieczeństwie. Doprowadza to do aresztowania Milady przez samego lorda de Wintera. Ten bowiem dowiaduje się po kolei o wszystkich zbrodniach swojej siostry i planuje dla niej bolesną karę. Tymczasowo pozostawia ją pod strażą Johna Feltona. Człowiek ten z pozoru niezłomny w swojej służbie, w końcu zostaje złamany przez Milady, która osacza go religijnymi mrzonkami. Wzbudza jego litość i uwodzi go, a w końcu doprowadza go swojego uwolnienia i ucieka wraz z nim. Felton jest już bardzo mocno zmanipulowany przez Milady, kiedy na jej rozkaz próbuje zabić księcia Buckinghama za wymyślone krzywdy, które wyrządził jego ukochanej Milady. Niestety szaleniec dopina swego i książę ginie, natomiast Milady po raz kolejny udaje się uciec.
Milady udaje się do klasztoru Bethune, gdzie ukryta jest Konstancja Bonaciuex. Na miejscu dowiaduje się, że niedługo przybędą tam też muszkieterowie. Na miejscu zjawia się również hrabia de Rochefort i wpada na pomysł uwięzienia muszkieterów. Milady podaje Konstancji zatrute wino, a potem uchodzi z klasztoru. Muszkieterowie trafiają do Bethune chwilę później wraz z lordem de Winter. D'Artagnan trzyma w ramionach ukochaną Konstancję, gdy ta oddaje ducha. Wściekli mężczyźni wyruszają w pościg za Milady, a towarzyszy im jeden człowiek, który ma maskę na twarzy.
Odnajdują Milady w chacie niedaleko głównego gościńca. Tam odbywa się pospieszny "proces" Milady, gdzie przedstawione zostają wszystkie jej grzechy i przewinienia z przeszłości. Mężczyzna z masce okazuje się katem, który również zawdzięcza kobiecie wiele nieszczęścia i cierpienia. Ostatecznie zapada wyrok śmierci, który natychmiastowo zostaje wykonany.
Muszkieterowie wracają do Paryża, gdzie D'Artagnan zostaje aresztowany przez Richelieu. Jednak gdy kardynał dowiaduje się, że nie żyje Milady, nie tylko zwalnia D'Artagnana z aresztu, ale też doprowadza do dania mu awansu na oficera muszkieterów, ponieważ uznaje, że człowiek o takiej sile może mu się w przyszłości jeszcze przydać. D'Artagnan w dodatku legitymuje się listem, który wcześniej Atos odebrał Milady, a który zwalnia jego posiadacza z jakiekolwiek odpowiedzialności za popełnione czyny i przestępstwa.
Powieść kończy się zarysowaniem przyszłych losów głównych jej bohaterów. D'Artagnan jako namiestnik zaczął piąć się po szczeblach hierarchii wojskowej i poświęcił się w całości służbie chcąc zapomnieć o utracie ukochanej Konstancji Bonacieux (której mąż nomen omen skończył ostatecznie w więzieniu). Pod rozkazami D'Artagnana służbę do pewnego czasu odbywał Atos, który jednak później odszedł na wcześniejszą emeryturę. Portos ostatecznie poślubił wdowę, która od dłuższego czasu była jego kochanką. Aramis natomiast, zgodnie ze swoim odwiecznym powołaniem, w końcu spełnił największe swoje marzenia i wstąpił do klasztoru, gdzie poświęcił się w całości życiu duchowemu.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.