Powiastka filozoficzna to bardzo specyficzny gatunek literacki, którym potrafią posługiwać się tylko najbardziej wyrafinowane umysły i pióra. Takie dzieło służy przede wszystkim wyrażeniu poglądów filozoficznych autora. Fabuła, bohaterowie i ich losy są ściśle podporządkowane temu celowi. Jednym z najwcześniejszych dzieł, które można określić w ten sposób jest Kandyd Woltera.
Kandyd Woltera to dzieło, które z pełną odpowiedzialnością można nazwać powiastką filozoficzną. Rzeczywiście, w trakcie lektury trudno powstrzymać się od wrażenia, że fabułą utworu jest skonstruowana w ten sposób, by służyć nie opowiedzeniu historii samemu w sobie, lecz przedstawieniu twierdzeń, tez i wykładni filozoficznych i światopoglądowych autora. Jak wiemy, oświecenie było epoką, którą stworzyła podwaliny dla współczesnej filozofii. Kult rozumu, odwrót od tradycyjnych wartości religijnych, ateizm, racjonalizm i wiele nowatorskich poglądów społecznych i politycznych to jedne z osiągnięć tej ciekawe epoki. Oczywiście idee te ścierały się w debacie publicznej z ideami konserwatywnymi, dlatego też ich implementacja nie była natychmiastowa i oczywista. Autorzy, którzy je propagowali musieli w jakiś sposób dotrzeć do nowych odbiorców, robili to więc za pomocą literatury, dzięki której łatwiej było im przedstawić zawiłe koncepcje filozoficzne.
Jednym z pierwszych tego rodzaju dzieł, które później zostały nazwane powiastkami filozoficznymi był Kandyd Woltera. Główny bohater wydaje się bardziej niż człowiekiem z krwi i kości, emanacją pewnych koncepcji filozoficznych. Ważniejsza od jego emocji jest jego postawa i światopogląd. Podobnie jest z innymi bohaterami dzieła - są oni emanacjami konkretnych postaw i poglądów, z którymi główny bohater się zgadza bądź nie. Dlatego bardzo dużo jest dialogów - to właśnie w nich mają okazję wykuwać się poglądy filozoficzne, a za ich pomocą autorzy mają szanse wyjaśniać czytelnikowi w prosty sposób niejednokrotnie zawiłe treści swoich filozoficznych wykładów.
Również wszystkie wydarzenia, jakie w życiu spotykają Kandyda mają na celu postawienie go w sytuacjach, które będą wymagały jasnego wypowiedzenia się w sposób filozoficzny i zajęcia konkretnej postawy. Kolejne wydarzenia odsłaniają przed bohaterem swoje znaczenia, a na ich podstawie on buduje swój charakter, za pomocą którego zresztą udaje mu się pokonywać kolejne trudności i komplikacje życiowe. Wszystkie te wydarzenia mają doprowadzić ostatecznie bohatera do stanu, w którym staje się on jasną i klarowną egzemplifikacją poglądów autora.
Czytelnik w ten sposób dowiaduje się jakie postawy są pożądane, a jakie nie. Które są w stanie przynieść człowiekowi dobro, szczęście i pożytek, a które wręcz przeciwnie. Wnioski takie wysnuwa się zarówno na polu egzystencjalnym, jak i społecznym, ponieważ powiastki filozoficzne bardzo często poruszają kwestie ustrojowe, polityczne czy społeczne właśnie. Taki utwór może być początkiem zmiany paradygmatu myślenia całego społeczeństwa, a to z kolei może się przyczynić do przyszłych przemian, nawet jeśli będą one czysto intelektualne bądź duchowe.
Powiastka filozoficzna jest więc dziełem, które ma jasno określony cel - ma zmienić myślenie ludzi na pewien, przeważnie bardzo uniwersalny temat. W oświeceniu toczyła się filozoficzna walka o filozoficzne umiejscowienie jednostki w świecie, w społeczeństwie oraz w państwie jako człowieka wolnego, któremu pozostawia się pełną dowolność w kwestii patrzenia na świat oraz wyboru drogi życiowej. Dzieło Woltera zabiera głos w każdej z tych kwestii - było bowiem bardzo dokładna i szeroką polemiką z opiniami i światopoglądem konserwatywnych poprzedników. Kandyd jest nie tyle dziełem, w którym można by się doszukiwać cech powiastki filozoficznej, co dziełem, które zapoczątkowało tego rodzaju gatunek. To za Wolterem poszli inni autorzy, którzy w ten sposób zaczęli przedstawiać świat ze swojej filozoficznej perspektywy, a gatunek ten jest obecny w literaturze światowej do dzisiaj.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.