Bolesław Prus w swoich Kronikach zwraca uwagę na dwa bardzo istotne zadania współczesnej literatury. Pierwszym z nich jest niewątpliwie aspekt rozrywkowy - dobra historia to wszak rozrywka starsza nawet niż sam język pisany. Druga jest jednak o wiele donioślejsza. Łączy on ją dobitnie z prądami myślowymi pozytywizmu, a konkretnie z traktowaniem literatury na zasadzie narzędzia badawczego. Literatura miałaby być jednak bardziej lustrem, w którym ludzkość przegląda się i dokonuje analizy aktualnego stanu cywilizacji.
Jak wcześniej wspomniano, teza Bolesława Prusa związana jest z pozytywistycznym sposobem myślenia o literaturze. Pisarze tamtego okresu postrzegali swoje dzieła jako narzędzie do badań społecznych. Szczególnie rozpowszechnione wtedy powieści stanowiły zapis i próbę analizy stosunków międzyludzkich, procesów społecznych, a nawet całych jego warstw. Dokonywano tego poprzez naturalistyczne i realistyczne odwzorowanie rzeczywistości. Nie upiększano jej, zachowywano wszelkie możliwe detale, włączając w to sposób myślenia, mówienia i zachowania poszczególnych warstw społecznych.
Bolesław Prus przyznaje racje takiemu podejściu do literatury. Rozszerza je wręcz, przyrównując do lustra, w którym społeczeństwo spogląda na siebie samo. Dzięki pracy autora może dostrzec powstające na swoim łonie nowe prądy myślowe, własne problemy i pragnienia. Przez to godnym jest w oczach Prusa szacunku nie mniejszego od odkrywcy, dającego ludzkości nowy pierwiastek chemiczny. Dodatkowo podkreśla on rolę dydaktyczną literatury pięknej, uczącej niejako przedmiotów bezpośrednio nas otaczających.
Człowiek, idąc za myślą Arystotelesa, jest bowiem istotą społeczną i to właśnie rzeczona otacza go ze wszystkich stron. Poznając jej problematykę poprzez literaturę, człowiek może określić panujące w niej stosunki i swoje względem nich relacje. Biorąc pod uwagę np. Lalkę samego Prusa, dzięki przedstawieniu tam stosunków społecznych panujących w Warszawie z perspektywy trzeciej osoby, czytelnik zyskiwał sposobność ich krytycznej oceny. Za takową mogła zaś iść refleksja, a w konsekwencji eliminacja negatywnych cech zależności między warszawiakami.
Należy pamiętać, że Bolesław Prus ujął swoją myśl z perspektywy autora powieści pozytywistycznych. Współcześnie jednak literatura nadal spełnia podobną funkcję, choć często górę biorą pewne formy krytyki społecznej i buntu wobec zastanych norm.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.