Dramat awangardowy to ukształtowana w połowie XX wieku forma sztuki, która drastycznie zrywa ze swoimi klasycznymi korzeniami. Odejście od zasady trzech jedności na rzecz kompletnego zaburzenia rzeczywistości czy zerwanie z zasadą decorum to tylko dwie z cech dramatu awangardowego. Doskonałym przykładem takiej sztuki są Szewcy Stanisława Ignacego Witkiewicza. Dramat ten realizuje zasady Czystej Formy, które pokrywają się z cechami dramatu awangardowego.
Spis treści
Dramat awangardowy jako odmiana dramaturgii pojawił się w połowie XX wieku, chociaż pewne jego aspekty dostrzec możemy już w latach 20. Dramat awangardowy całkowicie zrywa z wszelkimi zasadami dramatu tradycyjnego. Nie mamy więc do czynienia z utrzymaniem zasady trzech jedności, a rzeczywistość przedstawiona ulega całkowitemu wypaczeniu poprzez zastosowania absurdu i groteski. Czas oraz miejsce akcji nie są spójne, a scen nie wiąże związek przyczynowo-skutkowy. Bliżej jest im do luźnych epizodów niż zwartej fabuły.
Zasada decorum nie istnieje w dramacie awangardowym. Jest on bowiem mieszaniną komizmu, liryzmu i tragizmu. Na scenie mieszają się różne poetyki, co często przyjmuje postać parodii i trawestacji.Postaci w dramacie awangardowym sprowadzone są do określonych funkcji, pozbawione są rozbudowanej osobowości. Formalna budowa dramatu jest odzwierciedleniem treści filozoficznych i egzystencjalnych.
W Polskiej kulturze początkowo dramat awangardowy nie przyjął się zbyt dobrze, z czasem zyskał jednak na znaczeniu. Wśród znanych twórców tej odmiany dramaturgii wymienić możemy Sławomira Mrożka, Tadeusza Kantora i właśnie Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego).
Elementy stylistyki dramatu awangardowego w Szewcach są nierozerwalnie połączone z zasadami Czystej Formy - idei stojącej za sztuką Witkacego.
Czysta Forma zakładała, że sztuka jest naturalnym pomostem między człowiekiem i ponadzmysłowymi prawdami ducha - tajemnicami bytu. Człowiek stępił jednak w sobie "zmysł metafizyczny", przez co sztuka musi przyjąć formę umożliwiającą mu na nowo odczuwać ducha.
Polegać to miało na całkowitym odpolitycznieniu dzieła, wyzwoleniu go z okowów praw rzeczywistości oraz odpowiedniej kreacji bohaterów - artystów, przeżywających kryzys egzystencjalny i poszukujących sensu istnienia.
Jak widać, założenia te w dużej mierze zgadzają się z charakterem dramatu awangardowego. On również zrywa pęta praw logiki, nie podporządkowuje się żadnym normom i stawia sobie za wzór filozoficzne i egzystencjalne dociekania. Zgadzają się również sylwetki postaci - poszukiwaczy sensu istnienia, eksperymentatorów, przekraczających wszelkie bariery.
Na pierwszy plan w Szewcach wychodzi całkowite zniekształcenie rzeczywistości, dokonane w formie groteski. Świat dramatu Witkacego nie ima się prawom przyczynowo-skutkowym, zabity Sajetan Tempe chwilę potem wygłasza długie tyrady filozoficzne, a wybite zęby Księżnej są na swoim miejscu zaraz po jej powstaniu z podłogi.
Awangardę widzimy też w budowie postaci. Począwszy od ich nazwisk, a skończywszy na zachowaniu, są to postacie raczej jednowymiarowe i służące konkretnemu celowi. Wspomniany wcześniej Kajetan Tempe jest intelektualistą-samoukiem, poszukującym sensu bytu i pragnącym dać ludzkości szczęście. Księżna Zbereźnicka-Podberezka reprezentuje kobiety fatalne oraz rozbestwioną arystokrację. Z kolei Hiper-Robociarz to kpina z ideałów komunistycznych i nietzscheańskiego nadczłowieka.
Najbardziej jednak awangardowe cechy Szewców ujawniają się w języku. Stanowi on mieszaninę wysokiego i niskiego stylu, przesyconego neologizmami, wulgaryzmami oraz językiem filozofii. Występuje tam zarazem komizm oraz powaga, co ewidentnie zrywa z zasadą decorum.
Tą ostatnią przekreśla również połączenie bezsensownych aktów przemocy, komedianctwa oraz tragizmu.
Aktualizacja: 2023-01-05 20:06:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.