„Noce i dnie” to czterotomowa powieść Marii Dąbrowskiej, wydawana w latach 1931–1934 w Warszawie przez wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, uznawana za najwybitniejsze dzieło epickie polskiej literatury dwudziestolecia międzywojennego. Składające się z czterech tomów („Bogumił i Barbara”, „Wieczne zmartwienie”, „Miłość” oraz „Wiatr w oczy”) dzieło przyniosło autorce Państwową Nagrodę Literacką w 1933 roku i było kilkukrotnie nominowane do Nagrody Nobla. Powieść przedstawia losy rodziny Niechciców – Barbary z Ostrzeńskich i Bogumiła – na tle przemian społecznych i politycznych w Polsce od czasów powstania styczniowego aż po wybuch I wojny światowej. Dąbrowska, tworząc głęboką analizę psychologiczną postaci i ukazując kolizję postaw życiowych małżonków, oddała złożony obraz jednostki i społeczeństwa w okresie przełomowym dla polskiej historii.
Utwór łączy trzy płaszczyzny narracyjne: realistyczną – ukazującą życie codzienne i relacje rodzinne, społeczną – opisującą przemiany warstw społecznych oraz egzystencjalną – koncentrującą się na filozoficznej refleksji nad ludzkim losem, przemijaniem i wartościami. Kluczowymi problemami poruszanymi w „Nocach i dniach” są miłość i małżeństwo, praca, wiara, relacje rodzinne, konflikt tradycji z nowoczesnością oraz sens ludzkiego istnienia. Dąbrowska wykorzystuje bogatą retrospekcję, by przedstawić duchowe i emocjonalne życie Barbary, czyniąc z niej centralną postać powieści. Obraz codziennych zmagań bohaterów z rzeczywistością splata się z wielką historią, tworząc uniwersalny portret egzystencji człowieka w zmieniającym się świecie.