Adam Zagajewski, fot: dpa picture alliance / Alamy
Wiersz „Nowe doświadczenia” autorstwa Adama Zagajewskiego pochodzi z wydanego w 1985 roku tomiku poezji „Jechać do Lwowa”. Utwór, swoją formą, przypomina przemówienie lub rozważanie, gdzie dominują przede wszystkim pytania retoryczne, na które nie ma jednej, konkretnej odpowiedzi. Dzieło porusza problem pozornej nowości doświadczeń w ludzkim życiu i tego, czego tak naprawdę mogą one dotyczyć.
Spis treści
Wiersz Adama Zagajewskiego należy do liryki podmiotu zbiorowego, o czym świadczą właściwe zaimki osobowe („kiedy wydawało się nam”) oraz czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej („Zdobyliśmy nowe doświadczenia”). Podmiot liryczny wypowiada się przede wszystkim w imieniu swoim oraz bliskiej sobie osoby, jednak jego słowa można odczytać również w kontekście całej ludzkości. Snuje on refleksje na temat doświadczeń, zadając wiele pytań. Z tego powodu utwór zaliczyć można również do liryki refleksyjno-filozoficznej.
Dzieło ma stychiczną (ciągłą) budowę. Składa się z jednej strofy liczącej dziewiętnaście wersów. Liczba sylab waha się od jedynie czterech do aż czternastu. W tekście nie pojawiają się rymy. Z tego względu dzieło to można nazwać również wierszem białym.
Warstwa stylistyczna utworu jest całkiem rozbudowana. Odnaleźć w nim można przede wszystkim liczne pytania retoryczne („Przyjaźń? Czułość?”; „Okruchy przeżyć? Wiedza?”), epitety („nowe doświadczenia”; „dziewiętnastowiecznych / pamiętnikach”), metafory („jakby śpiewała ważka”; „Okruchy przeżyć”), porównania („Odwaga […] / zwinięta, jak transparent”; „Dźwięk dzwonów kościelnych, lekki / i czysty, jakby śpiewała ważka”), powtórzenie („nowe doświadczenia”), przerzutnie („które można też / odnaleźć w dziewiętnastowiecznych / pamiętnikach”; „że naprawdę / jesteśmy razem, oswobodzeni nie tylko / od lęku, ale i od obcości”) oraz enumeracje, czyli wyliczenia („radość, potem smak klęski, smutek, / odrodzenie się nadziei”; „Okruchy przeżyć? Wiedza? / Znaki zapytania?”).
Utwór „Nowe doświadczenia” stanowi refleksję nad jednostkową wartością tytułowych nowych doświadczeń, które tak naprawdę wcale nie są ani wyjątkowe, ani nawet nowe. Podmiot liryczny wymienia wiele różnych uczuć, które dane było doświadczać w życiu wszystkim ludziom, zarówno te pozytywne, jak radość i nadzieja, oraz negatywne – klęska czy smutek. Kiedy pojawiają się na samym początku, są one czymś zupełnie nieznanym, wręcz fascynującym.
Człowiek, który doznaje prawdziwej radości bądź ogromnej klęski pierwszy raz w życiu postrzega je jako coś niezwykłego, nowego dla niego samego. Poeta ironizuje to jednak, wspominając, że tak naprawdę są to już zjawiska bardzo dobrze znane ludzkości, a nawet opisane w „dziewiętnastowiecznych / pamiętnikach”. Ludzie żyjący chociażby właśnie w dziewiętnastym wieku, jak i w stuleciach jeszcze wcześniejszych, przeżywali dokładnie to samo. W życiu każdego człowieka pojawiały się wzloty i upadki, doświadczali oni skrajnych emocji i byli zaskakiwani przez otaczającą ich rzeczywistość. W tej kwestii od wieków nic się nie zmieniło.
Podmiot liryczny zastanawia się nad tym, co tak naprawdę mogło więc ulec zmianie. Wymienia przyjaźń, czułość i związki międzyludzkie. Przymioty te istnieją wręcz od samego początku świata. Ludzie od zarania dziejów dążą do tego, by rozwijać relacje z innymi osobami, starając się przy tym kierować właśnie czułością. Nie jest to niczym nowym, mechanizmy zaprzyjaźniania się czy prowadzenia konwersacji wciąż pozostają takie same, dlatego też poeta obejmuje nieco inny kierunek rozważań. Skupia się na odwadze, która jest „wyzwolona na moment i z powrotem / zwinięta, jak transparent”. Zauważa jej kruchość i niestałość.
Odwaga najpierw zdaje się być brawurowa i nieposkromiona, aby już po chwili wygasnąć i ustąpić miejsca wątpliwościom. Osoba mówiąca nie znajduje różnic pomiędzy jej przeszłym a obecnym doświadczaniem. Nie jest to też zupełnie nowym uczuciem, dlatego poeta rozważa jeszcze chociażby przemyślenia o biciu serca. Nawet ono nie jest wyjątkowe w kontekście nowych doznań. Ludzie od wieków nie tylko mają świadomość o tym, co decyduje o ich życiu, ale także potrafią o to zadbać. Zarówno w sferze fizycznej, jak i duchowej, wszystko, co ma związek z sercem, pozostaje takie samo.
Podmiot liryczny odwołuje się również do swoich własnych, osobistych doświadczeń. Przywołuje chwilę, w której czuł się naprawdę wolny i szczęśliwy, zdawało mu się, że jest oswobodzony od lęku i obcości. Wymienia także dźwięk dzwonów, który przywodzi mu na myśl niezwykły śpiew ważki. Do zobrazowania jego wyjątkowości używa metafory, co może wskazywać, że to właśnie dźwięki czy obrazy mogą być zupełne nowymi doświadczeniami, które nie sposób opisywać w tradycyjny sposób.
Świat nieustannie się zmienia, a wraz z tą zmianą pojawiają się nieznane wcześniej barwy brzmień i niespotykane, fantazyjne budynki, które zachwycają swoją wyjątkowością. Poeta idzie dalej w tym kierunku i wspomina także o okruchach przeżyć, wiedzy i znakach zapytania. Indywidualne wspomnienia są niepowtarzalne. Fragmenty życia każdego człowieka stanowią wyjątkowe i niepowtarzalne doświadczenia. Podobnie wiedza i dążenie do jej zaspokojenia to przymioty, które, choć obecne i wcześniej, teraz wyglądają w zupełnie inny sposób. Najważniejsze okazuje się jednak ciągłe dążenie do poznania odpowiedzi na nurtujące człowieka pytania. Wiąże się to z samokształceniem, a co za tym idzie, doznawaniem prawdziwie nieznanego. To właśnie to poszukiwanie odpowiedzi, „znaki zapytania” są prawdziwym nowym doświadczeniem. Proces poznawania świata za pomocą pytań okazuje się więc najbardziej kluczowy.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:31:29.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.