Różnice międzypokoleniowe to zarówno problem dotykający obecny świat, jak i częsty motyw w literaturze. Twórcy podchodzą do niego w zupełnie różny sposób, przedstawiając obraz młodego pokolenia i ich stosunek do pokolenia ojców na różnych płaszczyznach. Temat ten podejmują między innymi Adam Mickiewicz w utworze „Oda do młodości” oraz Kazimierz Przerwa-Tetmajer w wierszu „Któż nam powróci”.
Oba dzieła powstały w tym samym XIX wieku, choć w zupełnie różnych epokach, romantyzmie oraz Młodej Polsce. Są przykładami manifestów programowych, w których poeci zawarli najważniejsze założenia następującej epoki. Wiersz Mickiewicza, „Oda do młodości”, postał w 1820 roku. Do jego stworzenia artystę zainspirowała atmosfera panująca między młodymi członkami patriotycznych związków filomatów i filaretów. Z kolei utwór Przerwy-Tetmajera został wydany w zbiorze „Poezje. Seria druga” w 1894 roku. Ze względu na swoją tematykę jest uznawany za programowe dzieło młodopolskiego artysty.
Podstawowym podobieństwem między utworami jest sposób, w jaki osoby mówiące wypowiadają się o pokoleniu starszych. Przyjmują rolę przedstawicieli całej młodej generacji. Ze względu na ich światopogląd, można utożsamiać je z autorami wierszy. Zarówno Mickiewicz, jak i Przerwa-Tetmajer podkreślają wyraźny kontrast między pokoleniem młodych a pokoleniem ojców i dosadnie ich krytykują. Romantyczny poeta zarzuca poprzednikom przede wszystkim egoizm, bierność i gnuśność. Porównuje ich do płaza w skorupie, który „sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem”. Nazywa ich samolubami, bowiem zamiast dobrem całego narodu przejmowali się wyłącznie sobą. Wytyka im brak ideałów oraz przesadny materializm, które prowadzą powoli do zguby całego kraju. Mickiewicz nawiązuje w ten sposób do sporu romantyków z klasykami. Dotyczył on przede wszystkim różnic światopoglądowych, filozoficznych, ale i politycznych.
Kazimierz Przerwa-Tetmajer w utworze "Któż nam powróci" również mówi o przodkach w bardzo negatywny sposób. Podkreśla przede wszystkim ich bierność oraz krytycyzm i obojętność wobec obecnego pokolenia, a jednocześnie pokładanie w nim nadziei na to, że to oni rozwiążą wszelkie problemy i przyniosą narodowi upragniony ratunek. Poeta dochodzi do smutnego wniosku, że to właśnie przez postawę ojców młodzi nie są w stanie w pełni rozwinąć swojego potencjału oraz podjąć odpowiednich działań. Wpływ starszych na młodych jest według niego wręcz destrukcyjny. Obie generacje nie potrafią się zrozumieć i w żaden sposób dogadać. Brak wiary, odwagi i motywacji poprzedniego pokolenia udziela się nawet młodym, czyniąc z nich pozbawionych motywacji sceptyków i pesymistów.
Tym, co różni oba utwory, jest ukazany w wierszach obraz młodego pokolenia. W „Odzie do młodości” Mickiewicz przedstawia młodych ludzi jako osoby wolne, a zarazem pełne życia i zapału do działania. Podkreśla ich kreatywność oraz chęć samodoskonalenia. Cechująca ich młodość jest według poety niezwykłą wartością i wielką zaletą. Wielokrotnie podkreśla jej pozytywny wpływ na siebie i całe społeczeństwo: „Młodości! dodaj mi skrzydła!”. Autor wie, że młodzi ludzie są zdolni do poświęceń, zwłaszcza za ukochaną ojczyznę. Ich postawa jest aktywna, chcą działać. Są pełni nadziei na to, że wspólnymi siłami odmienią losy świata. Poeta szczególnie zwraca też uwagę na poczucie jedności. Nawołuje do tego, by być razem. Wierzy, że wspólnymi siłami uda się naprawić to, czego nie udało się zrobić poprzedniemu pokoleniu. Jego manifest jest przepełniony patosem i szczerą, pełną optymizmu nadzieją.
Wiersz „Któż nam powróci” ma jednak zupełnie inny wydźwięk. Młodopolski poeta ukazuje w nim społeczeństwo młodych w zgoła odmienny sposób. Opisuje obecne pokolenie jako bierne, wręcz bezradne, przytłoczone obowiązkami, jakie zrzucili na nich ojcowie, a zarazem niepewne swojego losu ze względu na zbliżający się nieuchronnie koniec XIX wieku. Uważa, że zupełnie zmarnowali swoją młodość i podkreśla to kilkukrotnie: „Któż nam powróci te lata stracone”.
Duży wpływ na ich postawę ma również związany z okresem schyłku stulecia dekadentyzm, nurt światopoglądowy i artystyczny charakteryzujący się poczuciem beznadziei oraz schopenhaueryzm – filozofia odrzucająca wiarę w dobro i szczęście. Poglądy te doskonale wpisują się w panujący w ówczesnej Polsce niepokój społeczny. Przerwa-Tetmajer podkreśla również panujące wśród młodych osamotnienie i wyobcowanie. Zaznacza, że nie mogą liczyć na jakiekolwiek wsparcie starszych, którzy zupełnie ich nie rozumieją i są obojętni wobec ich potrzeb. To powoduje jeszcze większą przepaść między pokoleniami.
Oba wiersze zestawione są ze sobą na zasadzie kontrastu. Dzieło Mickiewicza jest radosną pochwałą młodości, tytułową odą, z kolei liryk Przerwy-Tetmajera przypomina bardziej ubraną w piękne słowa skargę. Romantyczny twórca podkreśla to, co w młodym pokoleniu jest dobre, jednocześnie krytykując postawę ojców. Jego manifest utrzymany jest w niezwykle optymistycznym tonie, napawającym nadzieją. Młodopolski artysta również wytyka wady poprzedniej generacji, jednak uważa, że za bardzo wpłynęły one na młodych, czyniąc ich sobie podobnymi, a nawet jeszcze bardziej zrezygnowanymi. To sprawia, że jego utwór ma niezwykle pesymistyczne przesłanie. Zestawienie obu wierszy ukazuje również, jak bardzo nadzieje Polaków zmieniły się na przestrzeni zaledwie jednego wieku. Pełni nadziei i zapału bojownicy z początku stulecia przeistoczyli się w dekadenckich pesymistów u schyłku XIX wieku. Wystarczyło niecałe sto lat bierności, aby zupełnie pogrzebać wszelkie nadzieje i jakikolwiek zapał do walki.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.