Arkadia to fikcyjna kraina, uznawana przez poetów za symbol wiecznej szczęśliwości. Pełni rolę ziemskiego raju, w którym panują ład i harmonia, a ludzie żyją ze sobą w zgodzie. Jej realnym odpowiednikiem jest kraina historyczna, znajdująca się na Półwyspie Peloponeskim, zamieszkana przez pasterzy. Arkadia po raz pierwszy została przedstawiona w „Bukolikach” Wergiliusza. Romans pasterski „Arkadia”, autorstwa Jacopa Sannazzara sprawił, że Arkadia stała się toposem, popularnym w europejskiej literaturze. Motyw pojawił się również w dziełach polskich autorów. Jako przykłady mogą posłużyć „Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego oraz „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Autorzy podeszli do tego toposu w podobny sposób, chociaż pojawiają się również różnice.
Obydwa utwory przedstawiają wieś. Kochanowski i Mickiewicz cenili sobie proste, wiejskie życie, co można dostrzec również w ich twórczości. Do cech wspólnych obydwu dzieł należą sielankowy klimat i bardzo ważna rola natury. Mieszkańcy wsi prowadzą życie zgodne z cyklem przyrody. Zmieniające się pory roku i dnia sprawiają, że świat jest uporządkowany. W „Pieśni świętojańskiej o Sobótce” pierwowzorem jest Czarnolas, w którym Kochanowski osiedlił się, będąc już dojrzałym mężczyzną. Mickiewicz wzorował się na swoich rodzinnych stronach, ponieważ wywodził się z litewskiej szlachty. Opisał więc Soplicowo, które w epopei pełni rolę strażnika rodzimych tradycji i najważniejszych wartości.
Dzieła Kochanowskiego i Mickiewicza przedstawiają tradycyjny, szlachecki styl życia. Bohaterowie utworów znajdują czas zarówno na pracę, jak i rozrywkę. Dzięki temu, ich świat jest uporządkowany. Każdy zna swoje miejsce i wywiązuje się z obowiązków, dlatego panuje równowaga. Kochanowski podkreśla, że na wsi ludzie zachowują spokój ducha. Brakuje go za to dworzanom, żeglarzom czy kupcom. Kochanowski stwierdza, że ziemianin zapewnia byt swojej rodzinie, nie narażając się na stres i niebezpieczeństwo. Wystarczy mu to, co dają ziemia i hodowane przez niego zwierzęta. Renesansowy autor przedstawia też inne korzyści z życia na wsi. Ludzie pracują zgodnie z rytmem pór roku i dnia. Mają więc wolny czas, który spędzają na rozrywkach. Kochanowski nawołuje do epikurejskiej radości życia. Wiejskie rozrywki są niezbyt wyszukane, ale za to moralne. Ziemianie chętnie tańczą, dyskutują, polują czy łowią ryby. Kochanowski przekonuje, że proste, spokojne życie jest kluczem do szczęścia.
Podobny styl życia został przedstawiony przez Mickiewicza w „Pan Tadeusz”. Mieszkańcy Soplicowa również funkcjonowali w zgodzie z naturą. Zachód słońca oznaczał koniec pracy. Sędzia, jako dobry gospodarz, osobiście doglądał folwarku. W wolnym czasie, towarzystwo zajmowało się biesiadowaniem, spacerami, zbieraniem grzybów czy polowaniami. Mickiewicz, podobnie jak Kochanowski, docenia proste, wiejskie życie. Bohaterowie zapatrzeni w zagraniczne wzorce, tacy jak Hrabia czy Telimena, są przedstawieni z przymrużeniem oka.
Między utworami można dostrzec jednak także różnice. Wynikają one w dużej mierze z okoliczności, w których powstały dzieła. Kochanowski zamieszkał w Czarnolesie, jako dojrzały mężczyzna. W młodości poświęcił się karierze dworskiej, ale gdy nadszedł czas na założenie rodziny, osiedlił się w Czarnolesie. Prowadził proste, spokojne życie szlachcica-ziemianina, które wychwalał w swoich utworach. „Pieśń świętojańska o Sobótce” jest więc głosem szczęśliwego, spełnionego człowieka, który odnalazł w życiu swoją drogę i liczy na spokojną przyszłość.
Gdy Mickiewicz tworzył „Pana Tadeusza”, był w całkowicie innej sytuacji. Przebywał na emigracji w Paryżu. Upadek powstania listopadowego odebrał Polakom nadzieje na odzyskanie niepodległości. Epopeja miała dodać rodakom otuchy, przypominając im o najważniejszych wartościach i tworząc pozytywny wizerunek szlachty, stawiającej ojczyznę na pierwszym miejscu. Mickiewicz chciał przenieść się do krainy swojego dzieciństwa. Nie mógł tego zrobić w rzeczywistości, dlatego stworzył jej literacki obraz.
W „Panu Tadeuszu” można więc dostrzec atmosferę przemijania i niepokoju. Mickiewicz przedstawia Soplicowo w pozytywnym świetle i daje nadzieję na lepszą przyszłość, opisując patriotyzm młodego pokolenia. Podkreśla jednak, że mamy do czynienia z ostatnim zajazdem, ostatnim polonezem czy ostatnim woźnym trybunału. Trzeba więc zaakceptować, że pewna epoka dobiega końca.
„Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego oraz „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza poruszają podobną tematykę. Wymowa utworów jest jednak odmienna, ze względu na sytuację w ojczyźnie i życiu prywatnym autorów.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.