Trudno jest jednoznacznie zdefiniować człowieczeństwo, ponieważ to pojęcie dla każdego może oznaczać coś innego. Tę tematykę poruszają również liczne dzieła literackie. Jako przykłady, posłużą powieść Charlesa Dickensa „Opowieść wigilijna” oraz dramat Adama Mickiewicza „Dziady cz. II”. Na podstawie doświadczeń ich bohaterów, można stwierdzić, że najlepszym przejawem człowieczeństwa są relacje z innymi ludźmi. Przekonali się o tym zarówno Ebenezer Scrooge, jak i duchy, przywoływane przez Guślarza.
Główny bohater „Opowieści wigilijnej” oceniał ludzi przez pryzmat tego, co posiadają. Dla Ebenezera Scrooge'a, znaczenie miały wyłącznie pieniądze. Od czasu śmierci swojego wspólnika, Jakuba Marleya, nie utrzymywał z nikim kontaktu. Ebenezer odrzucał nawet zaproszenia jedynego krewnego, siostrzeńca Freda.
W świecie Scrooge'a nie było miejsca na empatię ani troskę o drugiego człowieka. Można nawet stwierdzić, że bohater nie traktował ubogich, jak ludzi. Jego zdaniem, nie mieli nawet prawa do cieszenia się świętami, ponieważ powinny przypominać biednym o tym, że na nic ich nie stać. Ebenezer uważał, że miejsce ubogich jest w przytułku lub więzieniu. Stwierdził nawet, że dla biednych dobrym rozwiązaniem będzie śmierć, ponieważ na świecie panuje przeludnienie.
Życie Scrooge'a zmieniła dopiero wizyta trzech duchów. Bohater zdał sobie sprawę, że pieniądze nie są najważniejsze. Ebenezer w końcu zrozumiał, że więzi międzyludzkie są bezcenne. Obserwował ubogą rodzinę Cratchitów, którzy potrafili się cieszyć życiem, mimo problemów finansowych i zdrowotnych. Scrooge przypomniał sobie również swoją dawną ukochaną, Bellę. Kobieta odeszła od niego, ponieważ Ebenezer cenił sobie wyłącznie pieniądze. Bella założyła rodzinę z innym mężczyzną, a Scrooge zdał sobie sprawę, jak wiele stracił. Przypomniał sobie także o swojej młodszej siostrze, która od dawna nie żyła.
Ebenezer postanowił więc odnowić kontakt z siostrzeńcem. Pod wpływem wizyty duchów, Scrooge całkowicie zmienił swoje życie. Zaczął być hojny i życzliwy. Można stwierdzić, że po raz pierwszy naprawdę stał się naprawdę człowiekiem, chociaż był już mężczyzną w podeszłym wieku.
Motyw człowieczeństwa pojawia się również w drugiej części „Dziadów”. Mickiewicz opisał słowiański obrzęd, podczas którego Guślarz wzywał dusze lekkich, średnich i ciężkich duchów. Pierwsze ze zjaw, Józio i Rózia, były dziećmi. Ich jedyną winą było więc to, że nie zdążyły zaznać za życia goryczy, ponieważ za szybko zmarły. Następnie, pojawiła się pasterka Zosia. Dziewczyna pokutowała za grzech obojętności, ponieważ odrzucała ziemską miłość, pogrążając się we własnych fantazjach. Nie potrafiła docenić oddania miejscowych chłopców, dlatego musiała spędzić kilka lat, uwięziona między niebem a ziemią.
Najstraszniejszym z duchów było jednak przerażające Widmo Złego Pana. Mężczyzna za życia przypominał Ebenezera Scrooge'a. Był zamożny, ale odmawiał pomocy ubogim. Straszliwie karał miejscową ludność, nawet za wzięcie kilku jabłek ze swojego sadu. Odmówił też pomocy biednej kobiecie z dzieckiem, która przez niego zamarzła na śniegu. Złego Pana spotkała więc straszliwa kara. Snuł się po ziemi głodny i spragniony, a jego ciało szarpało drapieżne ptactwo.
Guślarz stwierdził, ze Złego Pana nie można było nawet nazwać człowiekiem. Wypowiedział słynne słowa: „Kto nie był ni razu człowiekiem, temu człowiek nic nie pomoże”. Guślarz nie był w stanie pomóc Widmu, ponieważ zmarły nie zasłużył na miano człowieka. O człowieczeństwie nie świadczyły więc bogactwo ani pozycja społeczna, ale stosunek do innych ludzi.
Pieniądze często stają się najważniejszą wartością. Bez środków finansowych, rzeczywiście nie da się funkcjonować. Należy jednak pamiętać, że gromadzenie pieniędzy nie powinno być jednym celem w życiu. Przestrogą mogą być losy Ebenezera Scrooge'a i Złego Pana. Główny bohater „Opowieści wigilijnej” otrzymał jednak szansę od losu i naprawił swoje błędy. Zły Pan nie mógł już nic zmienić. Dzieła literackie pokazują, że człowieczeństwo to coś więcej, niż przynależność do gatunku ludzkiego. Należy się go dopatrywać w stosunku do bliźnich.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.