Kazimierz Wierzyński, fot: Kurier Codzienny, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Utwór Kazimierza Wierzyńskiego „Memento” został wydany w tomiku Siedem podków w 1954 roku. Poeta dokonuje rozliczenia z wynalazkami XX-wiecznej cywilizacji. Wyraża swoją opinię na temat świata, w którym wiara znalazła się na ostatnim miejscu.
Spis treści
Autor nie zastosował podziału na strofy, wiersz ma budowę ciągłą. Składa się z dwudziestu sześciu wersów o różnej liczbie zgłosek. Nie pojawiają się rymy.
Wiersz należy do liryki podmiotu zbiorowego. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej oraz odpowiednich zaimków („wymyśliliśmy”, „zapomnieliśmy”, „cieszymy się”, „śmiejemy się”). Osoba mówiąca wypowiada się w imieniu współczesnego sobie społeczeństwa. Tworzy jasny kontrast między sztucznymi wytworami człowieka oraz wiarą.
Warstwa stylistyczna utworu jest dosyć rozbudowana. Najważniejszą rolę odgrywają anafory, które porządkują treść wiersza. Piętnaście wersów rozpoczyna się czasownikiem „wymyśliliśmy”, a sześć - spójnikiem „i”. Cały utwór ma formę rozbudowanego wyliczenia. Podmiot liryczny wymienia kolejne wynalazki ludzkości oraz opisuje zachowanie nielicznych osób, które zachowały jeszcze prawdziwą wiarę w Boga. Pojawiają się liczne epitety („ranione ambicje”, „nieudanych wierszy”, „kurzych łapek”, „ukochanych oczach”, „małym nosorożcu”, „nagich dziewcząt”, „nogach długich”, „systemy filozoficzne”, „błyskawiczne ambulanse”, „chłodzonem powietrzem”). Zastosowano również personifikacje („ukochanych oczach”) i porównania („nagich dziewcząt o nogach długich jak mila”).
Tytuł wiersza przywołuje skojarzenia ze średniowieczną maksymą memento mori (pamiętaj o śmierci). Słowo memento oznacza w języku polskim przypomnienie, przestrogę i ostrzeżenie. W czasach średniowiecza, Bóg znajdował się w centrum ludzkiego życia. Średnia długość życia była znacznie krótsza, niż obecnie, wielu ludzi ginęło podczas epidemii oraz nieustannie toczących się wojen. Życie doczesne uważano więc za bardzo kruche, ulotne, a nawet nieistotne. Ludzie skupiali się na budowaniu mocnej więzi z Bogiem, ponieważ największe znaczenie miało dla nich życie wieczne.
Lata mijały, świat dynamicznie się zmieniał. Rozwój nauki i medycyny sprawiły, że ludzie zaczęli żyć dłużej i skupiać się bardziej na własnych aspiracjach, niż boskich przykazaniach. Kolejne rozrywki, wynalazki i udogodnienia sprawiają, że człowiek oddala się od Stwórcy. Utwór powstał zaledwie kilka lat po zakończeniu II wojny światowej. Mimo związanych z nią trudnych doświadczeń, osoba mówiąca dostrzega, że społeczeństwo nie myśli o życiu wiecznym.
Podmiot liryczny wymienia kolejne wynalazki współczesnej sobie cywilizacji. Większość z nich zostaje przez niego oceniona negatywnie. Osoba mówiąca nie zachwyca się postępami ludzkości. Uważa, że człowiek wytrwale usiłuje przystosować świat do swoich oczekiwań. Wynalazcy i reformatorzy często myślą, że dzięki ich pracy, ludziom będzie żyło się lepiej i bardziej szczęśliwie. Często faktycznie tak się dzieje, ale niektóre udogodnienia są wyłącznie pozorne, a zdaniem podmiotu lirycznego - niepotrzebne. Jego zdaniem, jedynym celem rozwoju ludzkości jest zapomnienie o przemijaniu.
Człowiek nie chce dopuścić do siebie myśli o śmierci, dlatego stara się całkowicie zapełnić swój czas obowiązkami i rozrywkami. Większość społeczeństwa żyje emocjami i złudzeniami. Podmiot liryczny ma odwagę wyłamać się ze schematu, powtarzanego przez miliardy ludzi na świecie. Zastanawia się nad kwestiami, dla innych osób oczywistymi i naturalnymi. Zestawia ze sobą dwie postawy życiowe: nowoczesnego hedonistę oraz pozornie staroświeckiego człowieka wierzącego. Nietrudno się domyślić, że osoba mówiąca staje po stronie tradycjonalistów, stojących na straży dawnych wartości. Tylko oni nie dają się zwieść płytkim przyjemnościom i ułudzie współczesnego świata. Zdają sobie sprawę, że życie doczesne jest zaledwie etapem istnienia ludzkiej duszy.
Słowa podmiotu lirycznego mogą wywołać oburzenie zwolenników rozrywki i udogodnień. Wiele osób przyzwyczaiło się do reguł, które porządkują współczesny świat. Podmiot liryczny skupia się na negatywnych konsekwencjach rozwoju. Człowiek daje sobie prawo do wykorzystywania zwierząt dla własnej rozrywki, organizuje wyścigi kangurów i podziwia narodziny młodych w zoo. To ludzkość stworzyła hazard, który teraz jest przyczyną wielu osobistych tragedii. Mężczyźni podziwiają tańczące na scenie dziewczęta, kobieta została sprowadzona do atrakcyjnego przedmiotu. Relacje międzyludzkie stają się coraz bardziej skomplikowane. Miłość przeplata się z zawiścią, człowiek często staje się zagubiony i niezdecydowany.
Ludzkość stworzyła systemy polityczne, które miały zapewnić ład i sprawiedliwość. Skończyło się jednak wojnami i skandalami. Wszystkie koncepcje filozoficzne również są sztucznym wytworem ludzkiej wyobraźni. Tylko Bóg wie, w jaki sposób funkcjonuje świat. Podmiot liryczny jest przekonany, że człowiek robi to wszystko, aby zapomnieć o śmierci. Rozwój medycyny daje nadzieję, że ludzkie życie wciąż będzie się wydłużać. Ludzkość najbardziej boi się śmierci i cierpienia. Człowiek często narzeka na brak czasu, ale to on doprowadził do konieczności życia w pośpiechu. Ludzie ustanowili prawo pracy i narzucili na siebie presję rozwoju i bogacenia się.
W opozycji do XX-wiecznego świata pozostaje człowiek wierzący. Często jest wyśmiewany przez hedonistów, którzy nie dopuszczają do siebie myśli o Bogu czy śmierci. Nowocześni zwolennicy rozwoju krytykują tradycjonalistów, ponieważ nie pracują nad wynalazkami i pozostają wierni odwiecznym wartościom. Osoba mówiąca docenia determinację osób wierzących, które nie zważają na opinię otoczenia. Są przekonani, że świat nie będzie istniał wiecznie, a po śmierci staną przed Sądem Ostatecznym. Cechują się pokorą, której brakuje większości społeczeństwa. Nie są przekonani o własnej nieomylności, a każdego wieczora przepraszają Boga za wszystkie swoje grzechy.
Podmiot liryczny wypowiada się w imieniu nowoczesnego człowieka, korzystającego ze wszystkich zdobyczy współczesnej cywilizacji. Trudno jednak nie zauważyć, że podchodzi do nich krytycznie. Podziwia proste, uporządkowane życie osób wierzących w Boga.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:47:17.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.