Utwór Andrzeja Bursy „Sobota” przedstawia bunt przeciwko szarej rzeczywistości PRL-u. Autor posłużył się wulgaryzmami, aby uciec od komunistycznej propagandy i oficjalnego języka.
Poeta zastosował formę wiersza białego. Utwór składa się z siedemnastu wersów o różnej liczbie sylab. Nie pojawiają się rymy.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („wyzwalam się”, „wyposażyła mnie młodość”, „mógłbym”, „mam”). Osoba mówiąca to młody człowiek, poeta i reporter. Można utożsamiać ją z autorem.
Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana. Pojawiają się epitety („miły wieczór”, „pluszową kotarą”, „zbędnego nadmiaru energii”, „małych miasteczek”), metafory („a potem plątanina w kulisach tego raju między pluszową kotarą a kuchnią za kratą”, „wyzwalam się od zbędnego nadmiaru energii w którą wyposażyła mnie młodość”) i wulgaryzmy („mam w dupie małe miasteczka”). Obecne są także powtórzenia, ostatnie trzy wersy zostały powtórzone, aby jeszcze dobitniej wyrazić przesłanie utworu. W wierszu zastosowano również przerzutnie.
Podmiot liryczny buntuje się przeciwko szarej rzeczywistości PRL-u oraz warunkom, w których przyszło żyć młodym ludziom. Sytuacja liryczna ma miejsce w sobotni wieczór. Jest to czas odpoczynku po ciężkim tygodniu pracy. Osoba mówiąca jest poetą i reporterem, dlatego wie, że mogłaby wykorzystać ten czas na pisanie. Postanawia jednak spędzić sobotę inaczej. Wybiera się do knajpy, gdzie wypije morze wódki i piwa. Następnie, zamierza włóczyć się bez celu po okolicy.
Podmiot liryczny posługuje się ironią. Nazywa szarą, beznadziejną rzeczywistość PRL-u „rajem”. Jego Eden mieści się między pluszową kotarą, a zakratowaną kuchnią. Jedyną rozrywką staje się pijaństwo, które chociaż na chwilę pozwala oderwać się od rzeczywistości.
Wieczorna pijatyka stanowi też metodę pozbycia się nadmiaru energii, związanego z młodością. Podmiot liryczny jest pełen siły i motywacji do działania, ale z drugiej strony - jego witalność nie może znaleźć ujścia. W zniewolonym, komunistycznym państwie nie ma miejsca na kreatywność i własną inicjatywę.
Osoba mówiąca nie może wykorzystać swojego talentu, traci najlepsze lata życia, ze względu na sytuację w ojczystym kraju. Socjalistyczna władza ogranicza artystów, nakładając na nich surową cenzurę. Podmiot liryczny nie może realizować swoich pomysłów, jeśli chce pisać, musi dostosować się do wymogów oficjalnej propagandy. Mógłby spędzić sobotni wieczór na pisaniu nudnych, zakłamanych reportaży na temat małych miasteczek. Wybiera jednak pijaństwo i tułaczkę po mieście, co zapewnia mu choć namiastkę wolności.
Osoba mówiąca nie zgadza się na rolę narzędzia komunistycznej propagandy. Przedstawia swój bunt, typowy dla twórczości Bursy. Nastrój, towarzyszący podmiotowi lirycznemu, podkreśla zastosowanie wulgaryzmów i powtórzeń. Poety nie interesują małe miasteczka i nie zamierza udawać, że jest inaczej. Prowincja staje się symbolem szarej rzeczywistości PRL-u, dlatego na niej koncentruje się niechęć osoby mówiącej.
Podmiot liryczny odrzuca propagandę i oficjalny, poprawny język. Na każdym kroku jest ograniczany przez władzę, dlatego wyraża wolność swoimi myślami i stosowanym przez siebie językiem. Podmiot liryczny znajduje więc zastosowanie dla swojego młodzieńczego witalizmu. Ma siłę zbuntować się przeciwko propagandzie, nie pozwoli wykorzystać swojego talentu poetyckiego do celów, wyznaczonych przez cenzurę.
Wiersz stanowi pochwałę bezczynności. Spędzanie czasu na pijaństwie i włóczędze zostaje postawione ponad pisaniem propagandowych reportaży. Jeżeli działanie ma być szkodliwe, lepiej wcale go nie podejmować. Podmiot liryczny jest szczery i odważny. Zajmuje się sprawami, które go poruszają, zamiast udawać, że pasjonuje się tematyką małych miasteczek. Jest buntownikiem, który mimo otaczającej go szarej rzeczywistości, zachował wolność we własnej głowie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.