Josif Brodski, fot: Rob Croes for Anefo, CC0
Utwór rosyjsko-amerykańskiego poety i eseisty Josifa Brodskiego „W stylu Horacego” nawiązuje do pieśni Horacego „Ojczyzna okrętem”. Również przedstawia motywy ojczyzny, jako okrętu oraz życia, jako nieustannej wędrówki. Podmiot liryczny z troską udziela rad stateczkowi, który wyrusza w podróż.
Spis treści
Josif Brodski urodził się w 1940 roku w Petersburgu, zwanym wówczas Leningradem. Był pochodzenia żydowskiego, przez co musiał liczyć się z represjami ze strony władz. Zaważyło to na jego karierze zawodowej, ze względu na swoje pochodzenie nie został przyjęty do marynarki wojennej. Taka decyzja wynikała z rozporządzenia Stalina, które zamykało drogę do stanowisk państwowych obywatelom wyznania żydowskiego. W efekcie, poeta zrezygnował ze szkoły w wieku szesnastu lat.
Brak jasnego poparcia dla komunizmu oraz bliska relacja z poetką Anną Achmatową, skierowała na Brodskiego uwagę władz. Na początku lat sześćdziesiątych, poeta wielokrotnie był aresztowany oraz zamykany w szpitalach psychiatrycznych. W 1964 roku został skazany na pięć lat robót z powodu „pasożytnictwa”. Liczne protesty sprawiły jednak, że po roku Brodski został wypuszczony. Oczekiwania władzy nie zostały spełnione, kara nie zniechęciła Brodskiego do pisania poezji. W 1972 roku został więc wydalony z ZSRR.
Brodski spędził resztę życia w Stanach Zjednoczonych, ale zawsze utrzymywał, że jest twórcą rosyjskim i czuł emocjonalną więź z ojczyzną. W tym czasie często sięgał w swojej twórczości po wzorce antyczne, czego przykładem jest utwór „W stylu Horacego”. W 1987 roku, Brodski otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Zmarł w 1996 roku w Nowym Jorku.
Utwór składa się z dziesięciu czterowersowych strof. Trzy pierwsze wersy liczą po dziesięć sylab, a ostatnie - po pięć. Pojawiają się rymy w specyficznym układzie aaab.
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny kieruje swoje słowa do statku, który można utożsamiać z jego rodakami. Pojawiają się więc liczne apostrofy („nieś się, stateczku”, „nieś się i nie bój”, „nie wierz, stateczku”, „nieś się w dal”). Osoba mówiąca jest człowiekiem doświadczonym, przykładem homo viator, tułacza, który przez całe życie zmierza do swojego celu.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Zastosowano liczne epitety („zmięte ruble”, „drapieżnych ryb”, „władnego świstu”, „skalny występ”, „błękitne oczy”) i metafory („niebo jest zjazdem sztabu głównego”, „wierz demokracji wolnych przestrzeni”, „nieś się w dal, aż się sam staniesz morzem”). Obecne są personifikacje („z ładowni słychać skowyt republik”), porównania („łopoczą żagle jak zmięte ruble”, „cztery strony ma przestrzeń, jak cztery ściany”) oraz kolokwializm („pasażer o silnych nerwach rzyga jak struty”). Pojawiają się także anafory, trzy strofy rozpoczynają się od słów „nieś się”.
Brodski nawiązał do pieśni Horacego, w której rzymski poeta porównał swoją ojczyznę do okrętu. Posłużył się podobnym zabiegiem w swoim utworze, udzielając porad stateczkowi, który można utożsamiać z Rosjanami.
W utworze widoczne są miłość do rodaków i kraju oraz niechęć do panującego w ZSRR ustroju. Żagle przypominają podmiotowi lirycznemu zmięte ruble, walutę obowiązującą w jego ojczyźnie. W ładowni słychać narzekania republik radzieckich, stanowiących jednostki podziału administracyjnego ZSRR. Statek trzeszczy, sprawia wrażenie, jakby miał się rozpaść. Być może stanowi to zapowiedź uzyskania niepodległości przez republiki związkowe.
Podmiot liryczny podkreśla, że morze jest pełne drapieżnych ryb, życie poza ojczyzną również nie jest idealne, wiąże się z licznymi trudnościami i tęsknotą za ojczystą ziemią. Sytuacja w kraju jest jednak trudna do zniesienia, nawet najwytrwalsi czują się zgnębieni. Osoba mówiąca porównuje ich stan do choroby morskiej.
Podmiot liryczny wierzy jednak, że jego rodacy wszystko przetrwają. W kraju trwa sztorm, który można identyfikować z rządami obecnej władzy. Manipulacja sprawia, że statek nie wie, w którą stronę się udać. Rodacy osoby mówiącej czują się zagubieni. Statek jest więc kierowany silnym wiatrem, symbolizowanym przez Boreasza, greckiego boga wiatru północnego. Zimny podmuch może oznaczać surowy, rosyjski klimat. Podmiot liryczny chce dodać swoim rodakom odwagi. Stwierdza, że należy podejmować ryzyko, a zmiany wymagają działania, nie bierności.
Osoba mówiąca odwołuje się do przeszłości, listy i dziecko, będące synem żeglarza, przypominają, że jej przodkowie przechodzili przez podobne trudności. Trzeba więc starać się zostawić jak najlepszy świat dla przyszłych pokoleń. Osoba mówiąca kojarzy gwiazdy z naradą rządzących. Gwiazdy czasem potrafią zmylić żeglarzy, podobnie jest z władzą. Podmiot liryczny przestrzega swoich rodaków przed bezgranicznym zaufaniem rządzącym. Nie można dać się zastraszyć, trzeba kierować się stałymi, ponadczasowymi wartościami, ponieważ dzięki nim człowiek nigdy się nie zagubi. Ustrój i władza w każdej chwili mogą się zmienić. To stabilny system wartości sprawia, że człowiek przetrwa nawet najtrudniejsze czasy.
Podmiot liryczny przedstawia życie człowieka jako nieustanną wędrówkę. Każdy ma swój własny cel i w inny sposób odbiera rzeczywistość. Niektórzy wciąż próbują odmienić swój los, przezwyciężyć wszystkie trudności i ograniczenia. Inni - chcieliby zmienić świat, dokonać odkryć na miarę greckiego matematyka Euklidesa. Są też tacy, którzy chcą po prostu przetrwać, nie mają wygórowanych ambicji. Wszystkie te postawy są odpowiednie, ponieważ to człowiek ma ustalić sobie cel, nikt nie powinien mu go narzucać.
Podmiot liryczny ma nadzieję, że jego rodacy będą zawsze mieli na uwadze dobro ojczyzny, co pokieruje ich do odpowiednich działań. Trzeba widzieć w oddali swój cel, nawet jeśli czasy są bardzo trudne. Osoba mówiąca wierzy, że kiedyś niepozorny statek stanie się całym morzem, przejdzie oczyszczenie i odrodzenie. Utwór jest pełen troski o losy ojczyzny i nadziei na lepszą przyszłość.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:56.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.